Wuppertalse utopie
Wuppertal komt naar Gent. Nee, dit is geen nieuwe voetbalsoap, gewoon een orkest uit een Duitse kunststad op bezoek in een Vlaamse kunststad. Maar het is allerminst een gewoon orkest.
De stad Wuppertal ademt hedendaagse kunst in al haar vormen. Het stadsbeeld met de zwevende treinen is uniek en ook muziek en dans hangen er in de lucht. Wuppertal was de thuishaven van choreografe Pina Bausch (1940-2009) en van contrabassist Peter Kowald (1944-2002). Ook die andere improviserende Peter (Brötzmann, 1941) woont en werkt er, plus tal van jongere muzikanten en kunstenaars.
Een van hen is violiste Gunda Gottschalk (1969), die vanaf 1995 in verschillende ensembles van Peter Kowald speelde. Vandaag is zij drijvende kracht achter het Wuppertal Improvisations Orchester (WIO). Dat orkest speelt geen repertoirestukken, maar improviseert de muziek altijd live. Muzikanten reageren live op gebaren die de dirigent maakt en die ingegeven zijn door de inspiratie van het moment. Die gebaren zijn deels voor interpretatie vatbaar en het resultaat is altijd verrassend voor alle deelnemers aan het spel, de dirigent(en), de muzikanten en de toehoorder.
Deze Conduction-aanpak is een vorm van kritiek op de traditionele westerse muziekpraktijk, die de partituur centraal stelt. Toen ze zowat een kwarteeuw geleden opgang maakte, werd ze vaak meewarig bekeken, als een zotternij. Jazzcriticus Francis Davis vergeleek de game pieces van John Zorn met feestjes, je kon ze moeilijk als 'werk' beschouwen. Maar de tijd heeft de pioniers gelijk gegeven en aangetoond dat er op die manier ontzettend boeiende, mooie, ontroerende en humorvolle muziek kan ontstaan.
Denk ook niet dat het er steeds chaotisch of wild aan toe gaat. Zo straalt een concert van het WIO altijd een grote sereniteit uit. De dirigent (vaak Gottschalk, maar de stok wordt geregeld gewisseld, soms zelfs in duobaan) neemt rustig de tijd om na te denken en te luisteren naar wat de muzikanten doen. Het lijkt wel een utopische wereld, waar iedereen elkaar vriendelijk bejegent en toch voortdurend prikkelt en voortstuwt.
Dit weekend komen ze dus naar Gent voor drie gratis concerten. Het vijftienkoppige orkest krijgt er het gezelschap van tenorsaxofonist Kris Wanders (NL), contrabassist Peter Jacquemyn (B) en drummer Mark Sanders (VK). Op de Grande Finale zondag staat de deur zelfs helemaal open en gaan ze in dialoog met grafisch kunstenaar Sigrid Tanghe (B).
Wuppertal Improvisations Orchester, op 25 en 26 mei op het Citadelic Festival in Gent. www.citadelic.be