De jonge rebellen van Rusland
In Rusland is een nieuwe generatie opgestaan. Twintigers die de voormalige Sovjetunie niet meer gekend hebben, en die vinden dat het dringend tijd is om iets aan de politieke situatie van hun land te veranderen.
Nergens zie je dat zo goed als bij Social Networks Agency, een reclamebureau voor online marketing, waarvan de werknemers niet alleen meer mojito's van twaalf euro drinken in de hipste tenten van Moskou, maar ook op straat komen tegen Poetin en Medvedev.
Vrijdagnamiddag verzamelde Denis Terekhov zijn werknemers voor een dringende vergadering. Allemaal zijn het twintigers, maar ook workaholics. Office plankton, zo worden ze hier genoemd, aan de slag met een kater van het kantoorfeest een dag eerder, en klaar om hun kerstvakantie door te brengen aan de stranden van Egypte of Turkije. Maar Terekhov had nog één agendapunt dat hij met hen wilde bespreken. Zijn woorden wikkend en wegend vroeg hij zijn werknemers om voorzichtig te zijn als ze van plan waren om zaterdag te betogen tegen de regering.
"Iemand suggesties hoe we ons in de gevangenis moeten gedragen?", vroeg een van hen, waarna iedereen lachte. "Er worden telefoonnummers van advocaten uitgedeeld", riep het hoofd van de IT-afdeling, toen ze terugkeerden naar hun plaats. Terekhov lachte niet. "Bel me als er iets gebeurd", zei hij. En daarmee was de vergadering afgelopen.
Wachten op een leider
De voorbije weken is er in Moskou iets vreemds aan het gebeuren, en centraal daarin staat het office plankton. Deze maand besliste een kritische massa van jonge Russen dat ze macht genoeg hebben om het politieke klimaat te laten keren. Ze organiseren zich niet op traditionele manieren en verrassen de leiders van het land keer op keer, zoals eerder dit jaar al is gebeurd in Israël, India, Spanje en de Verenigde Staten. Het blijft, zo lijkt het wel, alleen nog wachten op één figuur die zich opwerpt als leider van de beweging.
Yuliya Fotchenko (35), een account director, zegt dat haar emoties zo sterk waren toen ze die betoging van meer dan 50.000 mensen op 10 december zag, dat ze die niet durfde te delen op Twitter. "Ik had ook nooit durven denken dat mensen als ik op straat zouden komen", zegt ze. "Maar zoals ik zijn er veel in dit land. Zeer veel. En allemaal vinden ze dat er iets niet juist is. Ze vinden dat ze bedrogen zijn geweest. Ze vertrouwen niemand meer, en ze willen het land verlaten. Toen die mensen de schreeuw hoorden om op straat te komen, dat was het moment waarop er barstjes in de muur kwamen."
Het bedrijf van Denis Therekhov toont een glimp van hoe de beweging via sociale media ontstond. De tachtig werknemers "hangen rond in hippe tenten en rijden rond op Vespa's", en het kon hen eigenlijk niet schelen wie er de hoogste scepter zwaait in het Kremlin, zegt IT-directeur Dmitri Pitirimov (40).
Maar deze maand liepen zelfs de meest apolitieke Moskovieten tegen de grenzen die zijn opgetrokken door de regering van Medvedev en Poetin. En op 5 december gebeurde er een misverstand, dat voor een switch zorgde bij heel veel jonge mensen. De jonge project manager Mikhail Kazakov, onder zijn collega's bekend onder zijn bijnaam 'Panda', werd door de politie gearresteerd.
Nooit meer stemmen
Mikhail Kazakov (27) is een wat lome hipster, gekleed in skinny jeans, die zodanig gedegouteerd is door het politieke establishment in zijn land, dat hij op zijn negentiende zwoer om nooit meer te stemmen, maar hij is even sceptisch over de meningen van de oppositie. Hij wandelde de Red Espresso Bar, een hippe koffiebar in Moskou, uit met een beker in zijn hand toen hij plots omsingeld was door een groep betogers die protesteerden tegen de jongste verkiezingsuitslag.
Kazakov zei dat hij zomaar een voorbijganger was, maar politieagenten verplichtten hem zijn koffiebeker aan de kant te zetten en duwden hem een bus op. Hij werd aangeklaagd voor het 'niet gehoorzamen aan de autoriteiten'.
De volgende dag praatte men in het kantoor over niets anders meer. Een andere project manager werd ook gearresteerd, maar die stond al jaren als een hevige activist bekend, dus die arrestatie viel minder uit de lucht. Kazakov arresteren was gewoonlijk belachelijk, vond Therekov. "Het kan toch niet dat slome Misha zich plots als kung fu panda de agenten de stuipen op het lijf had gejaagd." Een grafisch ontwerper van het bedrijf maakte een tekening van Che Guevara, met het gezicht van een panda.
"Er heerste een soort wanhoop, omdat Misha zeker en vast voor twee keer niets gearresteerd was", zegt Irina Lukyanovich (23), copy editor. "Plots voelden we ons allemaal niet langer veilig."
Denis Therekov, die met het bedrijf een advocaat voor Mikhail betaalde, schreef diezelfde dag nog een column voor een krant, waarin hij zichzelf omschreef als 'een zakenman die belastingen betaalt en daarom een natuurlijke bondgenoot van het systeem is'. "Ik haat populistische uitspraken, het huidige economische klimaat in mijn land zit me gegoten en ik verkondig graag dat voor de gemiddelde ondernemer de regeringspartij Verenigd Rusland veel beter is dan de Communistische Partij", schreef hij. "Ik ben zelfs een tegenstander van de revolutie: ik heb een oudere moeder en een jonge dochter. Maar, alsjeblief, kunt u in ruil daarvoor een beetje respect tonen voor mij, mijn werknemers en het gezond verstand?"
De avond nadat Mihail gearresteerd was, verliet Irina Lukyanovich het werk en bevond ze zich plots naast een massa die voor de tweede keer protesteerde tegen de vervalsing van de verkiezingsuitslag. Ze keek alleen maar, zoals een zwemmer zijn teen in het water stopt om te voelen hoe warm he is. Nooit eerder was ze dichter bij een betoging geweest sinds haar geboorte, 23 jaar eerder.
"Het is moeilijk te zeggen wat mij precies overtuigde om deel te gaan nemen", zei ze. "Ik keek ernaar en besefte dat het niet zo gevaarlijk was als ik eerst dacht, en wellicht besliste ik toen om de volgende keer ook echt mee te gaan stappen."
Die kans kwam er vier dagen later, toen op 10 december zeker 50.000 mensen zich verzamelden, na een oproep via Facebook. Denis Terekhov had verwacht dat er vijf of zes van zijn tachtig werknemers zouden mee betogen, en was half in shock toen hij hoorde dat er 25 hadden mee gedaan. Yuliya Fotchenko, de account manager, was één van hen. "Vooral omdat het gewoon interessant was om te zien wat er gebeurde", zegt ze. En ook: "Toen ik daar toekwam, werd mijn geweten compleet ondersteboven gedraaid."
Het rijk van de hippe jongeren
"Toen ik het plein verliet", zegt Irina Lukyanovich, "was ik trots op al die mensen die zich verzameld hadden. Ik zou dat gevoel nog vaker willen hebben."
De meeste werknemers houden toch nog altijd voldoende afstand. Mikhail Kazakov reserveerde tijdens die betoging een tafeltje in een restaurant aan het plein, zodat hij dicht genoeg was om toch te zien wat er gebeurde. En ook hij scant de horizon af op zoek naar een alternatief voor Poetin. "Zodra de oppositie ons iemand aanbiedt met ernstige toekomstplannen en een serieus economisch plan ga ik opnieuw stemmen", zegt hij.
Eén belangrijke verandering is er al: de Russische oppositie is het rijk van de hippe jongeren geworden. De vergaderingen voor de betogingen vonden vroeger plaats in oude vervallen appartementen, terwijl je ze nu vindt in Moskous hipste adressen, zoals de Red October Chocolate Factory, waar kunststudenten mojito's van 12 euro drinken. In een stad die geobsedeerd is door stijl, is protesteren plots stijlvol geworden.
Denis Terekhov ziet het allemaal met een zeker angstgevoel gebeuren. Hoewel hij nog maar 32 is, heeft hij al een korte politieke carrière bij de oppositie achter de rug, en het heeft hem gedesillusioneerd achtergelaten, zoals iemand geen zin meer heeft in worsten, eens hij in een worstenfabriek heeft gewerkt.
Het jaagt hem schrik aan dat zijn werknemers allemaal opgezogen worden in een beweging tegen het Kremlin. Ze begrijpen niet, zegt hij, "dat revolutie geen spelletje is. Niemand begrijpt goed de ernst van wat er gebeurt. Het is modieus om naar demonstraties te trekken, maar ze nemen risico's, zonder te beseffen wat die risico's allemaal zijn."
En dus riep hij ze vorige vrijdag bij elkaar en smeekte hij hen niet te vechten met de politie en naar het eerste het beste pleintje te rennen mocht die politie geweld gebruiken. Op de vraag of ze wel of niet moesten gaan, wachtte hij lang met antwoorden. "Ik denk dat iedereen dat voor zichzelf moet beslissen. Ik ben niet hun vader, enkel hun werkgever."