'De ECB voert een te laks beleid'
Topman Klaas Knot van de Nederlandse centrale bank heeft sterke bedenkingen bij de het onderpand dat vooral Zuid-Europese banken mogen inleveren bij de Europese Centrale Bank. Knot vindt dat de eisen voor het onderpand te ver zijn verlaagd.
Is het nog een beetje gezellig bij de ECB in Frankfurt? Bundesbank-president Weidmann botst kennelijk met ECB-voorzitter Draghi. Hij is het openlijk oneens met Draghi's besluit de onderpandeisen voor banken te verlagen.
Knot: "Ja, en ik kan daarin een heel eind met Weidmann meegaan. Wij tweeën waren niet de enigen die daar bedenkingen bij hadden. Er is in het bestuur stevig over gediscussieerd."
Waar ging die discussie precies over?
"Iedereen was het eens met de twee grote geldinjecties voor de banken, laat daar geen misverstand over bestaan. De LTRO was een unaniem besluit. We wilden daarmee kredietkrapte voorkomen in de Zuid-Europese economieën. Maar de ECB accepteerde geen kmo-kredieten als onderpand. We accepteerden alleen onderpand dat op de markt verhandeld wordt: obligaties van overheden en van grote bedrijven. Toen bleek dus dat een heel groot deel van de banken die we wilden helpen met hun liquiditeitstekort, niet aan de LTRO konden deelnemen omdat hun onderpand zich niet kwalificeerde. Het bankwezen in Zuid-Europa leent namelijk voor een zeer groot deel aan kmo's, omdat je in de landen rond de Middellandse Zee veel kleine familiebedrijfjes hebt. "
Hoe is het afgelopen?
"We hebben als bestuur unaniem besloten dat voortaan ook gebundelde kmo-kredieten door de ECB als onderpand geaccepteerd zouden worden. Die kredieten moesten dan wel aan dezelfde norm als het andere onderpand voldoen. Die norm is een wanbetalingskans van maximaal 0,4 procent. Een aantal centrale banken zei toen: 'Daar hebben we nog niet zoveel aan, we willen ook individuele kmo-leningen meenemen.' Daarmee werd de verbreding van het onderpand gekoppeld aan het verlagen van de standaarden, want afzonderlijke kmo-kredieten zijn nu eenmaal inherent riskanter. Over het verlagen van die ondergrens waren onder anderen Weidmann en ik minder enthousiast. De uitkomst was toen dat zeven eurolanden individuele kmo-kredieten met een wanbetalingsrisico tot 1,5 procent wél als onderpand accepteren en de tien andere niet."
De kritiek is ook dat veel banken die er slecht aan toe zijn gebruik gemaakt hebben van de 3-jaars LTRO. Is dat niet solvabiliteitssteun?
"Het uitgangspunt is dat alleen financieel gezonde banken met adequaat onderpand toegang hebben tot onze monetaire operaties. Maar als we 800 banken liquiditeitssteun geven kun je niet uitsluiten dat er misschien een paar bij zitten die over een paar jaar niet levensvatbaar blijken te zijn en waaraan je die liquiditeitssteun dus achteraf gezien niet had moeten geven."
Een paar of een heleboel?
"Dat hangt er mede van af hoe lang het allemaal gaat duren. Als door ongunstige marktomstandigheden een exitstrategie nog lang op zich laat wachten, lopen we inderdaad het risico dat we zombiebanken creëren, dat we banken te lang afhankelijk maken van het ECB-infuus. Daarom moeten de banken de adempauze die wij voor hen gekocht hebben, goed gebruiken om hun balansen op te schonen."
De LTRO vermindert bij de banken toch juist de prikkel om te hervormen?
"Ja, dat is een potentieel nadeel van de LTRO. Toen we de afweging maakten heeft dit nadeel het afgelegd tegen het risico van het ineenstorten van de eurozone. We zijn begin december langs de rand van de afgrond gegaan, laten we daar geen doekjes om winden. We zijn ons vanaf dag één bewust geweest van het risico dat de LTRO banken afhankelijk maakt van het officiële infuus en dat dat inderdaad kan leiden tot uitstel van noodzakelijke aanpassingen. Maar die economieën waren gewoon niet klaar voor een abrupte aanpassing van die bankbalansen. Want wie had die banken moeten opvangen? Dat kunnen niet alle Europese overheden opbrengen, daarvoor is hun eigen financiële positie nog te precair."
De ECB staat met de rug tegen de muur, doet dingen die zij eigenlijk niet wil en die ook ongewenste effecten hebben...
"Monetair beleid is nooit iets wat in isolatie plaatsvindt. Je bent altijd afhankelijk van wat overheden doen, van budgettair beleid, van arbeidsmarktbeleid. Dat is overal zo, in de VS, Verenigd Koninkrijk, Japan. Je leeft niet in isolatie en je doet je werk nu eenmaal niet in isolatie."
Wat stelt de onafhankelijkheid van de ECB dan nog voor?
"Dat we wel degelijk onafhankelijke beleidskeuzes maken."
Maar de situatie geeft de ECB nul manoeuvreerruimte.
"Precies om dat te voorkomen zijn in het Verdrag van Maastricht grenzen gesteld aan tekorten en schulden. Die grenzen worden helaas met voeten getreden, en dat belemmert de ECB in de onafhankelijke uitvoering van het monetaire beleid. Dus ja: de facto hebben wij minder manoeuvreer- ruimte dan de politici ons in het Verdrag van Maastricht hadden beloofd. En dat komt dus doordat overheden spilziek zijn geweest en zich te weinig om hun concurrentiepositie hebben bekommerd."
De Spaanse rente is deze week weer boven de 6 procent gestegen. Moet de ECB niet in actie komen, bijvoorbeeld met een derde geldinjectie?
"Dat is op dit moment niet aan de orde en daar ga ik ook niet op speculeren. De Spaanse regering heeft de juiste maatregelen genomen, zowel qua structurele hervormingen als het consolideren van de overheidsfinanciën. Als je kijkt naar economische basisontwikkelingen, is er duidelijk sprake van een overreactie van de markt. Dat de rente weer stijgt, is vervelend en wat mij betreft ook helemaal niet nodig. We hebben drie maanden van betrekkelijke rust gehad, maar de laatste weken zijn de markten toch weer zenuwachtig geworden. Dat heeft mij verrast, en niet in positieve zin."