Kom uit je luie stoel, toeschouwer!
Wie er een broertje dood aan heeft om een paar uur in het theater te kijken naar wat anderen op het podium beleven, moet dezer dagen in Vooruit Gent zijn. De toeschouwer krijgt daar een flinke upgrade tot performer, met dank aan de Britse kunstenaar Ant Hampton.
Experimenten zoals één-op-ééntheater of theater waarin de toeschouwer een ongewoon actieve rol krijgt, zijn al jaren in opmars. De publieke en sociale ruimte krijgt daarin vaak een eersteplansrol. Vooruit speelde hier voortrekkersrol met festivals als The Game Is Up of Electrified.
Electrified, in samenwerking met SMAK, brengt kunstenaars die actief zijn in de publieke ruimte. Hoe dat werkt, kun je nog tot 4/11 zelf beleven tijdens 'The Responsive City', de derde editie van dat festival. De titel zegt precies wat er gebeurt: terwijl je wandelt of fietst door de stad biedt die je via een koptelefoon of klankboxen een onverwacht wederwoord.
Minstens zo bijzonder is het werk van Ant Hampton. Hij is dit najaar niet weg te branden is uit onze kunstencentra. In Vooruit is hij alvast geen onbekende. In 2011 toonde er hij tijdens The Game Is Up drie werken. Al is dat een gek woord voor stukken waarin vooral de toeschouwer het werk moet doen. In Etiquette, The Quiet Volume en The Bench belandde je in situaties waar je een script samen met een ander, soms een wildvreemde, via een koptelefoon moest naspelen. Je werd er tegelijk acteur en toeschouwer.
Autoteatro, Italiaans voor 'zelftheater', zo noemt Hampton dat soort theater. Hij ontwikkelt het vaak samen met andere kunstenaars als de Britse theatermaker Tim Etchells, de Nederlandse auteur-performer Gert-Jan Stam of zijn Duitse vriendin Britt Hatzius.
Spanning
In Vooruit kan je vanaf vandaag OK OK uittesten. In oktober volgt tien dagen lang Cue China. In Brussel loopt tegelijk This Is Not My Voice Speaking. Het principe is telkens hetzelfde, de uitkomst daarentegen drastisch verschillend. Hampton: "OK OK schreef ik samen met Gert-Jan Stam. Voor dat stuk werd in het café van Vooruit een kleine serre gebouwd, zodat je tijdens het spel niet aan de blikken van de omstaanders blootgesteld bent. Je speelt OK OK met z'n vieren, aan de hand van een script waarin jouw rol gemarkeerd is. OK OK draait helemaal rond de ervaring zelf van autoteatro. Een van de regels van het stuk is dat de tekst geen beelden suggereert. Het gaat alleen om klank en woorden. Zo ontdek je de macht van een tekst om je een performance te ontlokken. Vanzelfsprekend is dat echter niet. Je moet je tekst en de bijhorende instructies voortdurend interpreteren. Wat betekent bijvoorbeeld 'Spreek zachtjes'? Volstaat fluisteren dan? Of wat betekent 'Pauzeer'. Wanneer is een pauze lang genoeg? Elke instructie creëert een spanning tussen de letterlijke tekst en wat je daarbij denkt."
In Cue China en This Is Not My Voice Speaking is de draagwijdte van het verhaal veel concreter. Hampton: "Cue China werkt met een autocue. Die laat toe een publiek rechtstreeks aan te kijken terwijl je toch een tekst afleest die geprojecteerd wordt op een glasplaat tussen publiek en spreker. Ik projecteer er echter een hoofd op van een Chinese arbeider. Het lijkt alsof die plots opduikt op je pc om met jou te praten. Die Chinees bestaat echt: hij werd ongeneeslijk ziek door een product dat ingezet werd om Apple computers sneller te kunnen assembleren. Zulke verhalen krijgen zelden ruchtbaarheid, al is dit geval wel goed gedocumenteerd. Waar het mij echter om gaat, is de directe confrontatie met mensen die het gros van onze kleren en spullen maken, maar zelden of nooit meer dan een 'geval' worden.
"This Is Not My Voice Speaking is dan weer een soort archeologie van recente, maar in onbruik geraakte technologie zoals 16mm-camera's of cassetterecorders. De twee spelers in dit stuk zijn krijgen de naam One en Zero, naar de eentjes en nulletjes van de digitale wereld. Aan de hand van handleidingen verkennen zij een wereld die nog niet zo lang geleden alomtegenwoordig was maar nu verdwenen is."