O Dierbaar Vlaanderen!

We herdenken vandaag 1302. De Slag der Gulden Sporen. 710 jaar geleden verzette werkvolk zich met enig succes tegen de blauwbloedige overheersing. Voor het eerst in Europa. De samenhorigheid tussen noeste werklieden won het van de onenigheid tussen verwende adellijke geslachten. Vanuit Luik, Henegouwen, Zeeland, Namen en verder kwamen troepen de Brugse stedelingen helpen om de ridders van de Franse koning op hun bakkes te geven. Ambachtslui sloegen de handen in elkaar. Of ze nu Frans spraken, Duits, Nederlands, Fries of West-Vlaams maakte weinig uit. Ze streden samen voor de vrijheid, tot groot ongenoegen van Johanna van Navarra, echtgenote van de ongelukkige Filips De Schone.

Robert de Béthune, zoon van Vlaams graaf Gui De Dampierre en later beter bekend als De Leeuw Van Vlaanderen, was er zelf ongetwijfeld ook graag bij geweest omwille van een familiale ruzie met het koninklijk huis in Parijs, maar hij had zich twee jaar eerder al overgegeven aan Frankrijk. Hij zat van 1300 tot 1305 met een enkelband in een kasteel aan de Loire. Hendrik Conscience heeft dat nooit zo vermeld in zijn heldenroman, maar goed, in die tijd was er geen Google en Wikipedia. Laat de waarheid ook nooit in de weg staan van een goed verhaal.

Hoe dan ook, daar in de modder van het Groeningheslagveld, is volgens de Amerikaanse geschiedschrijver Russell Shorto (Island in the Center of the World) de moderne democratie geboren en dat mag gevierd worden. De strijd om het recht op zelfbestuur spreidde zich uit over de Lage Landen naarmate de welstand groeide - of was het andersom?

Dat dit precies in Vlaanderen moest gebeuren was geen toeval. Er was vakmanschap, er was handel en er was toekomst. Er was ook de openheid die nodig was om de handel te doen floreren. Vlaanderen was in die tijd niet gebonden aan een volk of een taal. Drie etnische groepen leefden door elkaar. Er waren geen natuurlijke grenzen. Er was alleen de wil om goed te leven en samen te genieten van de opbrengst van de harde arbeid. Dat graven en koningen daar een graantje van wilden meepikken was op zich geen bezwaar. Ze hadden tenslotte de bloeddorstige Noormannen verdreven. Maar toen de Franse koning een handelsembargo uitsprak over Engeland zat het er dik tegen. Vlaanderen vervaardigde stoffen en tapijten voor de hele wereld en Engeland had wol. Heel veel wol. Monseigneur Gui en zijn zoon Robert, die zelf amper "skilt en vrint" konden uitspreken zagen daar een gat in de markt. In een onafhankelijk graafschap Vlaanderen zouden zij geen leenrechten meer moeten betalen aan de Fransen en mits het toekennen van een paar vrijheden, zoals het zelf aanstellen van rechters en deelname aan het stadsbestuur, zou het volk hen eeuwig dankbaar zijn. Dat hun nageslacht weldra Nederlands zou moeten leren om aan het loket van hun gemeente geholpen te worden, hebben ze nooit geweten.

Geboorte van democratie

Volgens Shorto werd op 11 juli 1302 een voorbeeld gesteld dat het einde maakte aan de duistere middeleeuwen. Het volk had geleerd dat de almacht van adellijk bloed een kunstmatig begrip was en omver kon geworpen worden. Dit inspireerde later de Franse Revolutie en de Amerikaanse Declaration of Independence. Met een beetje fantasie krijgen we straks nog krediet voor de Praagse en Arabische Lente en wie weet wat er nog allemaal komt.

Vandaag leeft reeds één derde van de wereldbevolking onder een vorm van democratisch bewind. Eén mens op drie die niet onderhevig is aan de willekeur van iemand die mag heersen omdat hij of zij toevallig verwant is met een vorige heerser. Eén mens op drie die over het recht beschikt zelf leiders te kiezen.

Als dat allemaal hier in de polder is begonnen, dan mogen wij daar trots op zijn.

Prettige feestdag.