Het mysterie van de gebroers Tsarnaev
Twee Tsjetsjeense broers waren ze, allebei hun weg zoekend in hun nieuwe land, de VS. Een ontpopte zich tot een begenadigd bokser, de andere tot een ijverige student. Waarom ze de bommen in elkaar knutselden en die lieten ontploffen tijdens de marathon van Boston, blijft een mysterie.
Niets wees erop dat Tamerlan en Dzjochar Tsarnaev een aanslag voorbereidden, klinkt het bij vrienden, kennissen en klasgenoten. Uit niets bleek dat ze er niet voor zouden terugdeinzen om onschuldigen te doden.
De pasfoto op Dzjochars Wanted-poster, die gisteren werd verspreid door de FBI, is er een van een doorsnee jongen. Zelfs de foto ernaast, waar Dzjochar (19) op staat als 'de verdachte met de witte pet', zou er een kunnen zijn van eender welke jongeman. Hij was verlegen, verklaarden klasgenoten over hem. "Gewoon een aangename jongen", zei Ashraful Rahman, die hem van op school en van in de moskee van Cambridge kende. Cool was ook het woord dat Rahman gebruikte. Hij was een van de velen die naar de FBI belden nadat hij donderdagavond de beelden zag van de verdachten en er tot zijn verbijstering Dzjochar in herkende.
Hart van goud
Dzjochar was in 2011 afgestudeerd aan de Rindge and Latin School van Cambridge, Hij had dat jaar ook een beurs gekregen van de stad Cambridge die op die manier talentvolle studenten wilde aanmoedigen verder te studeren. Een worstelaar, een jongen met een hart van goud, zeggen andere getuigenissen nog.
Dzjochars broer Tamerlan, 26 jaar en donderdagnacht gedood door de politie, was al even onopvallend. Hij was een amateurbokser en had een pauze genomen in zijn ingenieursstudies aan Bunker Hill Community College om zich voor te bereiden op een grote competitie. Een fotograaf koos hem in 2009 als onderwerp voor zijn foto-essay. Op de beelden staat Tamerlan met vriendin, met andere bokser, hip gekleed op straat met smartphone in de hand.
Oorlogstrauma
De familie Tsarnaev, die verder nog twee zussen telt, ontvluchtte de Tsjetsjeense oorlog in de jaren negentig en emigreerde naar Kirgizië. Vandaar ging het naar Dagestan, waar Dzjochar werd geboren. Tamerlan zou al in Tsjetsjenië ter wereld zijn gekomen en daar nog enkele kinderjaren hebben doorgebracht. In 2002 kwamen de Tsarnaevs dan uiteindelijk aan in de Verenigde Staten.
Tsjetsjenië is een autonome deelrepubliek van Rusland waar de bevolking voornamelijk uit moslims bestaat. Na de val van de Sovjet-Unie riepen de Tsjetsjenen in 1992 hun onafhankelijkheid uit. Maar Rusland zag dat niet zo en er volgden twee bloedige oorlogen. Het Tsjetsjeense verzet is in de afgelopen jaren sterk geradicaliseerd, mede door invloed van jihadisten afkomstig uit andere delen van de wereld. Terreurgroepen uit de regio hebben al aanslagen gepleegd in Rusland.
Maar of er een link zou zijn tussen de Tsjetsjeense oorlog voor onafhankelijkheid en de gebroers Tsarnaev, is niet zeker. Waren de jongens extremisten geworden die via het internet banden aanknoopten met extremistische moslims ginder? Een koppel lone wolves die op eigen houtje radicaliseerden? Waren ze wel geradicaliseerd? Of waren ze vooral getraumatiseerd door het leed en de terreur in hun thuisland die via internet en tv de huiskamer binnenstroomde? Het zijn allemaal pistes die de volgende dagen onderzocht zullen worden.
Zeker is dat Dzjochar als religie 'islam' had gezet op zijn pagina op VKontakte, de Russische versie van Facebook. En ja, Dzjochar had op dezelfde pagina een video gezet waarin werd verwezen naar de profetie van de zwarte vlaggen van Khorasan. Die voorspelling zegt dat er ooit een onoverwinnelijk leger komt uit Khorasan, een gebied in Centraal-Azië. De profetie wordt vaak door jihadistische moslims gebruikt, en Al Qaidaleiders hebben er meer dan eens naar verwezen. Maar tegelijk geeft Dzjochar 'carrière en geld' op als belangrijkste dingen in zijn leven. En dat klinkt dan al wat minder vroom.
Valstrik
Tamerlan dan. Zijn vriendin is bekeerd tot de islam, meldt hij in het foto-essay. Ook hijzelf is diepgelovig, zegt hij. Hij rookt en drinkt niet meer. "Er zijn geen waarden meer, de mensen kunnen zich niet meer controleren." Elders zegt hij: "Ik heb geen Amerikaanse vrienden. Ik versta hen niet." Ook, zo blijkt uit politierapporten geciteerd door een aantal Amerikaanse media, was hij in 2009 opgepakt wegens het in elkaar slaan van zijn vriendin. Maar aanwijzingen dat hij extremistisch of zelfs jihadistisch was? Die zijn er niet.
"Iemand moet hen geradicaliseerd hebben, maar niet mijn broer", zei Roeslan Tsarni, oom van de twee jongens, aan Amerikaanse media. "Natuurlijk zijn we beschaamd", verklaarde de man. Anzor Tsarnaev, de vader van het tweetal die intussen teruggekeerd is naar Dagestan, verklaarde aan de media dat hij geschokt was. Zijn zoon Dzjochar zou hersenchirurg worden, zei de man, geen terrorist. "Dit moet wel een valstrik zijn van de geheime diensten."