De verleiding van de trage blik

Daarna is het zoeken naar relevant werk. Tussen de opgestapelde kunst zitten te veel gimmicks en design. De werken zijn esthetisch, maar oppervlakkig en bloedeloos. De tentoonstelling heeft geen spanningsboog. Er is een aardig politiek statement van de Kameroense Belg Pascale Marthine Tayou, die een groot Afrikaans dorp bouwt dat in de greep zit van de westerse economie, maar andere licht geëngageerde werken van Aleksandra Mir en Anawana Haloba zijn te mild en te eenduidig.Naar het einde toe is er nog een sterke video van de Italiaanse Grazia Toderi. Ze verleidt de toeschouwer met prachtige lichtbeelden van steden, die ook akelige referenties aan oorlogen en beschietingen inhouden.

Uitschieter

Het tweede deel van Fare Mondi staat in het Palazzo delle Esposizioni, dat werkelijk volgestouwd is. Less had more kunnen zijn. Bekende kunstenaars als Yoko Ono, Wolfgang Tillmans en Dominique Gonzalez-Foerster brengen er inspiratieloos werk. Eén uitschieter is grand old man John Baldessari, die de gevel van het paviljoen transformeert tot een grote prentbriefkaart met zee en palmbomen, en van dit in oorsprong fascistisch kunstwerk, waar Mussolini en Hitler elkaar in 1934 ontmoetten, ironischerwijs een Californische villa maakt. De andere verrassing is de jonge Zweedse Nathalie Djurberg (31). In een woud van kleurrijke, manshoge bloemen projecteert ze nerveuze filmpjes in claymation (klei-animatie) die tegelijk grappig en pervers zijn. Ze kreeg terecht de Zilveren Leeuw voor beloftevolle kunstenaar.De landenpaviljoenen in de Giardini bieden opvallend goed videowerk. De Nederlandse Fiona Tan presenteert poëtische en zintuiglijke films. Eén daarvan, Disorient, is een confrontatie tussen snel gemonteerde beelden van het hedendaagse Bagdad, Afghanistan en Koerdistan, met opnames in een antiekzaak waar de camera de oosterse waren langzaam aftast. Een stem leest voor uit de reisverhalen van de Venetiaan Marco Polo. In de traditie van Edward Said gelooft Tan (van Indonesisch-Chinese komaf) dat het Westen er nog altijd niet in slaagt om het Oosten te doorgronden en unilateraal naar de rest van de wereld kijkt. Tan had de Gouden Leeuw moeten krijgen in plaats van Tobias Rehberger voor diens schreeuwerige herinrichting van de Biënnalecafetaria.

Liefde en leven

Ook de Canadese videokunstenaar Mark Lewis wil ons weer langzaam leren kijken. In één video toont een vaste camera beelden van een trottoir in een koud Toronto, waar duiven en daklozen zich aan een ventilatierooster komen warmen. In een andere film ensceneert hij een groepsgevecht als een dans: machtsverhoudingen wisselen en nieuwe allianties ontstaan.Steve McQueen - Caméra d’Or 2008 in Cannes - heeft van het Britse paviljoen een bioscoopzaaltje gemaakt waar je zijn film Giardini alleen na reservatie kunt bekijken. Dat zorgt voor lange rijen en wrevel. De een halfuur durende film geeft een tergend langzame impressie van de Giardini zonder Biënnale: het regent onafgebroken, honden scharrelen tussen het zwerfvuil en er zijn geheime ontmoetingen (Homo’s? Maffia?). McQueen focust op insecten alsof het kunstwerken zijn, toont de clichés van Venetië en wil ons vooral de keerzijde van de Biënnale laten zien. Een prima idee met een wat haperende uitwerking, hoewel het effect sorteert: na de film bekijk je de zonovergoten en artificiële kunstkermis met andere ogen.Peter Greenaway zit buiten de Biënnale met zijn enscenering van De bruiloft van Kana, een schilderij van Paolo Veronese. Hij toont zijn herinterpretatie met klank, beeld en licht in de kerk op het eiland San Giorgio. Nog in de Giardini valt het Hongaarse paviljoen op: Peter Forgacs begint bij de nooit onschuldige blik van de ander en eindigt bij de biometrische experimenten van de nazi’s. In het Russische paviljoen toont Pavel Pepperstein zijn met geraffineerde tekenpen gemaakte scherpe, anarchistische en cartoonachtige ‘beelden van de toekomst’, waaronder Kunstmatige ijsbergen met gezichten van de poolreizigers. Laten we met pure schoonheid eindigen. De Duitse grande dame Rebecca Horn heeft de kleine Galleria di Piazza San Marco ingepalmd met een handvol werken. Het resultaat is adembenemend. Horn toont de repetitieve mechaniek van liefde en leven. Het gaat om prachtig uitgewerkte machinerietjes: een typemachine die eeuwig de letters ‘AMORE’ tikt, een stel hefbomen dat veren openspreidt en een stang met een gouden fallus die telkens weer zacht in een glanzende nautilusschelp schuift. Kunst, schoonheid en erotiek. En de relativerende bijgedachten daarbij. Zo hebben we het graag.