Schapen grazen verbrande Kalmthoutse Heide weer gezond

De brand, die 600 hectare in lichterlaaie zette, zorgde voor ongeziene schade aan het gebied. Anderhalve maand later ligt de heide er verrassend groen bij. Te groen, zegt Dirk Bogaert van het Agentschap Natuur en Bos. "Grassen zoals het pijpestrootje gedijen zeer goed op de rijke mengeling van assen en mineralen die het vuur op de bodem heeft achtergelaten. Maar ze belemmeren het herstel van de typische, zeldzame ericaplantjes. Die hebben een arme voedingsbodem nodig."

Daar zorgen 450 schapen voor, onder begeleiding van een herder. "Schapen zijn de beste terreinwagens", zegt Bogaert. "Ze geraken goed bij onregelmatige of moeilijk toegankelijke gebieden. Machines maaien alles weg, schapen werken selectiever. Gewassen die hen niet aanstaan, laten ze links liggen. Zo krijg je structuur in het landschap. En ze zorgen voor de verspreiding van planten zoals veenpluis, beenbreek en zonnedauw, een van de weinige vleesetende planten in Vlaanderen. De zaadjes liften gewoon mee in hun vacht."

Draaiende wind

Op sommige plekken is enkel de oppervlakkige vegetatie afgebrand. In andere delen werd de bodem tot tien centimeter diep beschadigd. De draaiende wind joeg de vlammen in mei verschillende keren over dezelfde stroken, of hield het vuur gevangen op één plek. Daar drongen de vlammen diep in de wortels van de planten en lieten ze kuilen achter in de bodem. "Die zones worden machinaal aangepakt", zegt Bogaert. "De bovenlaag wordt afgeplagd en er wordt tot drie keer gemaaid om de bodem te verarmen. De plaggen en het maai-afval zijn bestemd voor landbouwers, die het gebruiken om hun bodem te verrijken."

Plaggen, maaien en grazen zal voor het hele gebied 2,7 miljoen euro kosten. Nog deze zomer wordt 10 hectare aangepakt. Vrijwilligers zijn over enkele weken welkom om een handje toe te steken. Sympathisanten zamelden al 16.000 euro in om de heide te redden.

Wanneer de heide genezen wordt verklaard, kan Bogaert niet zeggen. "We zien nog steeds de gevolgen van de brand uit 1996 (toen ging 450 ha in vlammen op, SVL). De klok is opnieuw teruggedraaid." Zelfs de totale schade is nog niet duidelijk. "De brand heeft gewoed in de periode dat libellen en waterjuffers eitjes leggen en de amfibieën zich in de vennetjes terugtrekken om zich voort te planten. Heikikkers hebben in mei normaal gezien de vennetjes al verlaten. De impact op hun nakomelingen kennen we pas volgend jaar."

Eén lichtpuntje? "We hebben een aantal levende exemplaren van de gladde slang teruggevonden. We vreesden voor het verlies van de volledige populatie. Maar voor sommige soorten moeten we van nul opnieuw beginnen."