NMBS-hervorming krijgt communautair kantje

Extreem voorzichtig is ze met haar plannen. Mobiliteitsminister Jacqueline Galant (MR) stelt deze week aan de regering haar hervorming van de NMBS voor, maar zelfs haar eigen raadgevers hebben geen kopie. Zo beducht is ze voor lekken. Ze moeten de teksten gaan inkijken bij de kabinetschef. Ook de vicepremiers kregen vorige week elk apart enkel een mondelinge toelichting. De zenuwen staan al strak gespannen, die omslachtige procedure drijft de zaken alleen maar op de spits.

Galant heeft nog geen afgewerkt plan, luidt het verwijt binnen de regering. Een maand geleden stelde ze een eerste versie voor aan premier Michel, maar die stuurde haar terug met huiswerk. Nog te veel losse eindjes, luidde het.

De NMBS zal het met 663 miljoen euro minder moeten doen tegen het einde van de legislatuur. Hoe Galant die besparingen wil uitvoeren, is nog niet duidelijk in haar plan. Moet er in eerste plaats gesnoeid worden in werkingskosten (zoals het personeel en het treinaanbod) of toch eerder in de geplande investeringen? Een antwoord heeft ze (nog) niet.

N-VA en Open Vld willen in eerste plaats een performant spoorbedrijf. De NMBS lijdt jaarlijks aanzienlijke verliezen. De tijd dat de overheid dat bijpast, is voorbij. De rode cijfers aanzuiveren door investeringen te schrappen, is wat hen betreft not done. Maar CD&V gaat op de rem staan. Zij willen de adem van de NMBS in de dagelijkse werking niet afsnijden.

Wafelijzer

Een ander twistpunt is de communautaire verdeelsleutel van investeringen. Volgens de oude wafelijzerpolitiek moet jaarlijks 60 procent van het budget naar Vlaanderen gaan, 40 procent naar Wallonië. Brussel krijgt geld uit een apart potje.

Galant wil soepeler omspringen met die verhoudingen. Als aan het einde van de legislatuur de verdeling gerespecteerd is, is dat voor haar voldoende. De Vlaamse partijen trekken aan de noodrem. Zij vrezen dat zo de eerste werken in Wallonië zullen worden uitgevoerd, waardoor Vlaanderen van het prioriteitenlijstje valt.

Zo krijgt het NMBS-dossier een sterke communautaire ondertoon. Dat uit zich trouwens ook bij het andere besparingsluik, de exploitatie. Als het mes moet gezet worden in weinig gebruikte stations en onderbezette treinen, dan komt Wallonië als eerste in het vizier. Want zeker in de landelijke uithoeken wordt de trein veel minder gebruikt. Moeten er nog wel stopplaatsen zijn in godvergeten gaten als Mariembourg of Couvin?

Als je de zaken louter bedrijfseconomisch bekijkt, zoals Open Vld en N-VA doen, waren die al lang geschrapt. Maar er is ook zoiets als maatschappelijke dienstverlening. Maar vooral, de Waalse Galant zal niet enkel de eigen kiezers tegen de borst willen stoten. Ook zij nemen de trein. "Het communautaire zit in de koelkast, maar we gaan toch ook niet bijvoorbeeld de provincie West-Vlaanderen bevoordelen tegenover bijvoorbeeld Antwerpen?", countert de N-VA.

Intussen is ook NMBS-baas Jo Cornu gealarmeerd, omdat hij van Galant te horen kreeg dat de vicepremiers akkoord zijn met forse besparingen in de exploitatiekosten. Volgens de benchmarkstudie die de NMBS uitvoerde, zou daar 8 à 9 procent kunnen bespaard worden. Galant zou daar ver over gaan.

Cornu kreeg eveneens enkel een mondelinge toelichting en leeft in grote onzekerheid. Ongerust zou hij de vier vicepremiers hebben opgebeld, die hebben zelf ook meer duidelijkheid gevraagd. Morgen zou bijvoorbeeld vicepremier Kris Peeters (CD&V) nogmaals samenzitten met Galant.

Minimale dienstverlening

Voor 15 juli moet Galant de regering op één lijn krijgen. Die dag stelt ze haar plan voor aan het parlement. Ze hoopt op een doorbraak voor eind deze week. Het meest explosieve dossier - de minimale dienstverlening - werd uit het plan getild. Die bal ligt voorlopig in het kamp van de sociale partners. Maar ze heeft dus nog werk voor de boeg.

Het is het eerste obstakel dat de regering moet nemen in de lastige weken voor het reces. Ook de begrotingscontrole 2015 en de begrotingsopmaak 2016 moeten voor eind deze maand afgerond zijn, net als de tax shift.