Tijd dringt voor Merkel

Vrijdagochtend zou er een blauwdruk moeten liggen van de plannen van de nieuwe Duitse regering, de eerste sinds 1949 die uit meer dan twee partijen bestaat. De deadline van vrijdagochtend is gekozen omdat de CDU en de Groenen zo'n blauwdruk moeten voorleggen voor er voort kan worden onderhandeld. Het CDU-bestuur komt dit weekend bijeen, de Groenen hebben volgende week hun partijcongres. Maar het is de vraag of die blauwdruk er dan is.

De onderhandelingen zitten zo vast dat Groenen-voorvrouw Katrin Göring-Eckardt vorig weekend in de Frankfurter Allgemeine Sonntagszeitung waarschuwde dat men deze onwaarschijnlijke coalitie niet in een enkele 'nacht van de lange messen' kan optuigen. Ze bedoelde dat mogelijk meer tijd nodig is voor de onderhandelingen. Maar historisch gezien is de vergelijking tussen deze formatie en de gewelddadige zuivering binnen de top van Hitlers NSDAP in 1934 ongelukkig - wat niet verhinderde dat de Duitse media de benaming gretig overnamen.

De lijst conflicten die de partijen de komende nacht moeten beslechten, is lang. De belangrijkste knelpunten zijn migratie, klimaat, veiligheid en verkeer. Maar op het gebied van onderwijs (meer geld), het versterken van de rechtsstaat (meer banen bij politie en justitie) en Europa-politiek schijnen ze er goed uit te komen. Bovendien falen formaties in Duitsland zelden en is 'Jamaica' de enige mogelijke coalitie, omdat de SPD niet wil regeren en geen van de partijen aan de onderhandelingstafel wil samenwerken met de rechts-nationalistische AfD.

Waar een wil is, is een weg - als deze platitude ergens geldt, dan in de politiek. Het probleem is dat die wil er in de gelederen van de drie kleine partijen niet zonder meer is. Het idee van een coalitie met Merkel, berucht om het knock-out regeren van coalitiepartners, jaagt ook angst aan.

In de eerste plaats bij de Beierse zusterpartij CSU. Die scoorde bij de verkiezingen historisch slecht, een afstraffing voor Merkels 'linkse' politiek. De CSU vreest dat het verval volgend jaar bij de Beierse deelstaatverkiezingen doorzet. Dat maakt de formatie nog gecompliceerder, omdat er in de praktijk niet drie, maar vier partijen om de tafel zitten. Vooral CSU-onderhandelaar Alexander Dobrindt, aftredend minister van Verkeer, blinkt uit in destructief gedrag. Zodra er een microfoon in zijn blikveld verschijnt, begint hij te foeteren op de Groenen en hun 'onzinnige ideeën'.

Ook binnen de FDP ligt regeren gevoelig, los van de inhoud van een eventueel regeerakkoord. Na vier jaar afwezigheid in de landelijke politiek hadden de liberalen liever in de oppositie gezeten om daar aan te sterken en jong politiek talent op te leiden. Daarom flirtte voorzitter Christian Lindner vorige week met de mogelijkheid van nieuwe verkiezingen. "Wij zijn daar niet bang voor", zei hij.

Einde tijdperk-Merkel?

De Groenen willen wel graag regeren, maar ten koste waarvan? Die vraag wordt steeds relevanter, nu blijkt dat de partij in de meeste probleemdossiers alleen tegenover de andere drie staat.

Ook de CDU wil regeren, omdat ze weet dat er geen alternatief is. Als de onderhandelingen stuklopen, zal dat vrijwel zeker een abrupt einde van het tijdperk-Merkel betekenen. En wat dan? En vooral: wie dan? Wie volgt Merkel op? Daarvoor lijkt de partij geen scenario paraat te hebben.

En Merkel zelf? Die zwijgt en glimlacht elke dag weer minzaam voor ze de deur naar de onderhandelingsruimte dichttrekt.

***

DE VIER DUITSE TWISTAPPELS

Migratie

CDU en FDP willen het recht op gezinshereniging tot een minimum beperken: alleen bij financiële zelfredzaamheid en goed gedrag. CDU en CSU willen via de achterdeur de beruchte 'bovengrens' voor het aantal vluchtelingen invoeren: een 'richtwaarde' waarvan de hoogte nog niet vaststaat. Voor de Groenen is het idee onverteerbaar.

Klimaat en energie

De strijd gaat over de vraag hoeveel kolencentrales dicht moeten om de klimaatdoelen van 2020 te halen. De Groenen willen dat bereiken door van de 148 Duitse kolencentrales de twintig meest vervuilende te sluiten. Te veel en te vlug, vinden de anderen.

Verkeer

De verbrandingsmotor moet verdwijnen, vinden de Groenen, maar een harde deadline hoeft (nog) niet. Ook de eis voor een extra belasting op diesel werd naar verluidt afgezwakt. Verkeersminister Dobrindt (CSU) zegt dat de 'lijst van eisen' van de Groenen 'niet vervulbaar' is.

Veiligheid

Voor de CDU en CSU staat vast dat de massale en langdurige opslag van telefoongesprekken, sms- en WhatsApp-verkeer door inlichtingendiensten nodig is in de strijd tegen aanslagen. Volgens de Groenen en de FDP is dat in de eerste plaats een inbreuk op de privacy.