'Kus familiefoto vaarwel als je straat op gaat'
In Congo vielen er bij de protesten tegen president Kabila al minstens twintig doden. België herbekijkt de relaties met de oud-kolonie, maar kan niet anders dan in te zetten op het laatste greintje hoop dat overleg toch nog iets oplevert.
Opération sifflet, zo heet de protestactie tegen zetelend president Joseph Kabila. Met een fluitje in de mond en potten en pannen in de hand kwamen Congolezen op straat, onder meer in Kinshasa en de oostelijke stad Lubumbashi.
Met hun lawaai maken ze duidelijk dat Kabila moet ophoepelen. Ondanks dat zijn tweede en laatste ambtstermijn maandagnacht definitief afliep, blijft hij zich vastklampen aan de macht.
Grote massabijeenkomsten waren er niet, wel kwamen in heel wat wijken apart mensen met tientallen hun huizen uit. Maar het leger greep in. Bij schietpartijen zouden er zeker twintig mensen om het leven zijn gekomen, meldden VN-bronnen. De lokale bevelhebber bij de VN-troepen Maman Sidikou toonde zich bijzonder ongerust over de golf van aanhoudende arrestaties en opsluitingen in de afgelopen drie dagen doorheen Congo.
"Op de tv worden bedreigingen geuit", zegt ook de Nederlands-Congolese auteur Alphonse Muambi. Hij houdt dagelijks contact met familie en vrienden in zijn thuisland. "Wie van plan is om op straat te komen, kan de foto's van zijn geliefden maar beter vaarwel kussen, waarschuwt de regering."
Hij stelt zich de vraag hoe lang de veiligheidstroepen de haarden van verzet nog de kop kunnen indrukken. "De soldaten zijn zelf ontevreden over Kabila", vertelt hij. "Ze zijn vaak ook al een hele tijd niet uitbetaald." Nadia Nsayi, Congo-experte bij Pax Christi en Broederlijk Delen beaamt. "Wanneer ze zich aan de zijde van het volk scharen, dan is Kabila de macht kwijt. Maar dan dreigt er ook chaos in het land."
De zetelende president Kabila heeft maandagnacht nog snel een nieuwe regering samengesteld, met daarin 67 ministers. Zo wil hij toch nog de schijn van vernieuwing van de macht ophouden. Niet veel later heeft oppositieleider Etienne Tshisekedi opgeroepen om vreedzaam te blijven protesteren.
Dat Kabila op zijn stoel mag blijven zitten, wekt steeds meer internationale weerstand op. Onder meer ons land heeft laten weten dat de relaties tussen België en Congo "herbekeken zullen worden". De veroordeling kwam er in nauw overleg met andere Europese landen, zoals Duitsland en Groot-Brittannië, die een gelijkaardige boodschap uitstuurde.
De reactie van buitenlandminister Didier Reynders (MR) en zijn collega op Ontwikkelingssamenwerking Alexander De Croo (Open Vld) lag met andere woorden al enkele weken vast. Op het vlak van ontwikkelingssamenwerking zullen er geen nieuwe initiatieven meer aangegaan worden zolang er geen nieuwe verkiezingen georganiseerd zijn. Anderzijds blijven bestaande projecten lopen. Reynders laat nog niet echt in zijn kaarten kijken.
Het strenge Belgische communiqué is wel degelijk betekenisvol. Reynders en De Croo willen een duidelijk signaal uitsturen aan het adres van Kabila. Verder uitstel van de verkiezingen is onaanvaardbaar geworden. Bovendien wordt er gevreesd voor een escalatie van het geweld.
Alle relaties doorknippen zou weinig efficiënt zijn. Kabila zou de schouders ophalen en zich keren naar een andere partner, bijvoorbeeld China dat volop wegen en andere infrastructuur bouwt. "Met algemene sancties, tref je alleen het volk", weet Muambi. "Kabila heeft geld genoeg en doet intussen rustig zaakjes met louche bedrijven die grondstoffen bovenhalen."
Inreisverbod en tegoeden bevroren
Vanuit Europa zijn er daarom eerder al meer specifieke sancties gekomen, gericht op het veiligheidsapparaat van Kabila. Een zevental personen kregen een inreisverbod naar de EU opgelegd en zagen hun tegoeden bevroren. Onder hen onder meer het hoofd van de Republikeinse garde, de persoonlijke militie van de president. "Waarom die lijst niet uitbreiden?", vraagt Congo-experte Nsayi zich af. "Zet er desnoods de familie van Kabila zelf op."
Ons land drukt voorlopig nog niet op het gaspedaal. Reynders en De Croo willen het initiatief van de nationale bisschoppenconferentie (CENCO) eerst nog alle kansen geven. Die ondernemen allicht vandaag een nieuwe bemiddelingspoging om tot verkiezingen te komen. Al zijn de kansen op slagen niet zo groot, veel andere keuze is voorlopig niet.