'De beste datingtip? Durf jezelf tonen'

Zoek je een geliefde? Makkelijk. Volg de volgende 36 eenvoudige regels, dan deze 87 strategieën, wacht tot de planeten in de juiste constellatie staan et voilà. Die regels en adviezen vind je in resems boeken en onlinecursussen van relatie-experts. Ze hebben twee dingen gemeen.

Ten eerste doen ze het klinken alsof een geliefde vinden in de sociale jungle als een cake bakken is: meng zoveel gram mysterie met zoveel milliliter flirtgedrag, een kwart kilo oprechte interesse en een halve kilo humor en pats, boem, je bent gegarandeerd van straat.

Ten tweede ligt er doorgaans een wetenschappelijk klinkende saus over, die bij nader inzien gebakken lucht is.

Het bekendste voorbeeld is het datingadviesboek The Rules van Ellen Fein and Sherrie Schneider. Zo Amerikaans als wat, maar door het enorme succes heeft hun 'strategie' druppelsgewijs bijna alle date- en relatie-adviezen besmet. Kort samengevat komt het erop neer dat vrouwen zich maar beter laten veroveren en niet te veel zelf initiatief mogen nemen, willen ze een geliefde aan de haak slaan. "Stap nooit als eerste op een man af", "Bel nooit zelf", "Laat hem betalen" en "Beëindig een telefoongesprek of date altijd als eerste", klinkt het dan.

Dat de auteurs geen sociologen of psychologen zijn, maar een nota bene gescheiden accountant en een freelancejournaliste, deed geen afbreuk aan hun miljoenensucces sinds de eerste publicatie in 1995. Dat hun beweringen stoelen op hun ervaringen als twintigers en niet op onderzoek evenmin. Er kwamen opvolgboeken en sindsdien zijn honderdduizenden blogs, cursussen en boeken gebaseerd op The Rules.

Zogenaamde pickup artists kwamen naderhand met de mannelijke versie. Ook hier is de basis een huizenhoog cliché: terwijl vrouwen hun eigen ruiten zouden ingooien door zelf te ondernemend te zijn, is het aan de mannen om te jagen. En daarvoor is een karrenvracht aan technieken beschikbaar, zoals hypnose, vrouwen in types indelen, hen op bepaalde manieren prikkelen en toch weer negeren. Wat daarbij opvalt, is dat vrouwen geportretteerd worden als in te nemen doelen en een verlangen losweken om te winnen en 'de buit' binnen te halen. Verkoop- en klikcijfers laten zien dat heel veel mensen er - minstens even - in geloven.

Tegelijkertijd merken de makers van het nieuwe VRT-programma Vind je lief, waarin wetenschappers singles matchen op basis van de meest waardevolle inzichten, dat kandidaten zich verzetten tegen het idee dat 'onderzoek' of 'wetenschap' bruikbaar kunnen zijn bij het vinden van een wederhelft. Want liefde en verliefdheid is toch magie die je overkomt? En als het vanzelf gaat, is het toch de ware en anders niet?

Die reacties tonen dat de westerse mens, die nog maar recentelijk in alle vrijheid zijn of haar geliefde kiest, heel hard wil geloven dat 'de ware' vinden een spirituele zaak is waarin de 'kille' wetenschap niets te zoeken heeft.

Enerzijds speelt er dus een verlangen om de zoektocht ver weg te houden van zoiets onromantisch als onderzoeksconclusies, anderzijds zijn de soms dubieuze of absurde manieren om een partner te vinden een van de meest onderzochte, aangeklikte en gekochte onderwerpen.

Rood is aantrekkelijker

Toch is er voor wie noch in sprookjes, noch in verkoopspraatjes gelooft, wel wat nuttige informatie te rapen in de onderzoekswereld. Dat het allemaal 'werkt' beloven deze onderzoekers er niet bij. Maar het kan zeker helpen om je van een paar patronen en klassiekers bewust te zijn, zo zeggen ze.

Van de gedragsbiologie, erg dominant bij allerlei datingtips, kunnen we vooral algemene inzichten verwachten, zegt bioloog Mark Nelissen (Universiteit Antwerpen). Hij wil niet meewerken aan Vind je lief omdat zijn vakgebied in tv-shows al te vaak zwaar gesimplificeerd wordt. "Wat we weten over de gemiddelde mens en wat werkt om een geliefde te vinden, is op zich interessant om 'de mens' te begrijpen, maar voor het individu kun je dat maar moeilijk toepassen", zegt Nelissen. "Zo is het aangetoond dat mensen in het rood gekleed aantrekkelijker gevonden worden en daar zijn evolutionaire verklaringen voor. Maar sommigen staan er niet mee of houden er niet van. Dat kun je als matchmaker zeker niet altijd weten, mensen beseffen soms zelf maar amper wat hen aantrekt."

Relatie-experts wijzen er ook op dat gesimplificeerde ideeën over gedragsbiologie vaak misbruikt worden. Dan krijg je bijvoorbeeld mannen die stellen dat monogamie voor hen nu eenmaal moeilijk is, en dat vrouwen geen casual seks willen omdat ze nu eenmaal zo 'geprogrammeerd' zijn.

Maar een paar dingen komen wél altijd terug in de eerste ontmoetingsfases. Als man ben je maar beter groot en slim, als vrouw knap, slank en jong, zo tonen onderzoeken aan bij duizenden speeddaters. "Ons gedrag en onze voorkeuren blijven voor een stuk bepaald door selectieprocessen van miljoenen jaren geleden", zegt Nelissen. "Toen was een krachtige man met status en een goede gezondheid veel belangrijker voor een vrouw dan vandaag. Die voorkeur zit er zo hard ingesleten dat ze nog altijd speelt. Hetzelfde met humor, wat op intelligentie wijst."

Mannen die in hun allereerste contact met een potentiële partner grappig uit de hoek komen, maken meteen meer kans dan hun seksegenoten die daar minder sterk in zijn.

Naar vrouwen speelt een cultureel schoonheidsideaal, een oeroude voorkeur voor jonge, vruchtbare én trouwe vrouwen. Nelissen : "Die voorkeur voor slank is eerder cultureel. Biologisch gaat het duidelijk om een uitgesproken voorkeur voor vrouwen bij wie de tailleomtrek 70 procent van de heupomtrek bedraagt. Of die vrouw dan eerder dun of mollig is, speelt minder. Dit klinkt heel technisch, maar dat patroon is ijzersterk. Die fysieke verhouding wijst op grotere vruchtbaarheid en gezondheid, wat meer kans op nakomelingen geeft. Want daar is de mens op biologisch vlak volledig op gericht."

Ook de voorkeur van mannen voor een jongere, en dus meer vruchtbare vrouw heeft daarmee te maken. Die voorkeur blijkt zeer sterk. Als ze mochten kiezen, dan ging iedere man voor een jongere vrouw, en naarmate hij ouder wordt, neemt het leeftijdsverschil toe.

Onenightstand

Weten of een vrouw je niet bedriegt, was vroeger ook nog belangrijker dan vandaag, omdat de bedrogen man riskeerde te investeren in nakomelingen van een ander. Net daarom zullen mannen letten op de signalen die een vrouw al dan niet uitzendt. Is ze zeer verleidelijk, en is ze dat bij iedereen, dan zal ze gegeerd worden door een man die een onenightstand zoekt, maar niet voor een lange relatie. Omgekeerd kan het voor een man die hoopt een vrouw voor een serieuze relatie te strikken, allerminst kwaad interesse in kinderen te tonen. Nelissen: "Al grappend adviseer ik single mannen soms om met een kinderwagen te gaan wandelen."

Maar wat doe je dan als kleine man of vrouw met de verkeerde heupen of leeftijd?

Uitruilen, zo blijkt. Onderzoeken tonen dat mensen die daten, doorgaans zeggen dat ze op de meeste vlakken hun gelijke zoeken, maar in de praktijk voor iemand kiezen die compatibel is met wat ze zelf te bieden hebben. Vrouwen die zichzelf knap vinden, zien dat onbewust als pasmunt en gaan voor mannen die hoger staan op de statusladder. Mannen die van zichzelf vinden dat ze veel te bieden hebben als het gaat om status, rijkdom en ambitie, zullen vaker vrouwen proberen te kiezen van wie ze vinden dat ze uiterlijk hoger scoren dan zijzelf.

Nelissen: "Die door de evolutie gestuurde motieven spelen dus zeker mee. Maar het blijft een irrationeel proces. Beseffen dat die dynamiek er is, kan je enige houvast bieden, en ervoor zorgen dat je geen onrealistische verwachtingen koestert. Je hebt echter weinig aan tips à la 'mannen houden van een vrouw die traag kan praten'. Zelfs al mochten die tips werken, dan weten we zeker dat je ze niet langer dan een half uur volhoudt."

Dat zegt ook de Amerikaanse relatietherapeute Mira Kirshenbaum. "Je kunt wel wat trucjes inzetten om iemand te verleiden, maar niemand kan zeggen of dat zal blijven werken. Zelfs wanneer wetenschappers kunnen voorspellen bij wie je het best past, blijft het ook voor hen een vraagteken of dat op lange termijn ook zo zal zijn. Resultaten van experimenten waarbij mensen op basis van de wetenschap aan elkaar worden gekoppeld, voorspellen alvast niet veel goeds. Je ziet ook koppels die lange en gelukkige relaties hebben, terwijl ze volgens de typische algoritmes van de matchmakers helemaal niet bij elkaar passen."

Partneren volgens marktwaarde

Wat sociologen en psychologen wél zeker weten, zijn de demografische gelijkenissen. Deel je een gelijkaardige achtergrond, sociale status, opleiding en inkomenscategorie, dan is de kans dat het 'lukt' groter dan wanneer dat niet zo is.

Opmerkelijk is daarbij dat ook bij ons steeds meer hogeropgeleide vrouwen een man kiezen die minder hoog is opgeleid, zegt socioloog Jan Van Bavel (KU Leuven): "Voor het eerst is het zeer hardnekkige patroon doorbroken dat vrouwen voor een man kiezen die een even hoog of hoger opleidingsniveau heeft dan zij, terwijl mannen steevast kiezen voor een vrouw die hoogstens evenveel opleiding heeft genoten", zegt Van Bavel. "Als er een verschil is in opleidingsniveau tussen man en vrouw, dan heeft zij meestal een hoger, en geen lager onderwijspeil meer dan hij. De reden daarvoor is dat vrouwen meer zijn gaan deelnemen en succesvoller zijn geworden in het hoger onderwijs dan mannen."

Het idee dat je als vrouw maar beter een man al bij voorbaat uitsluit wanneer hij minder hoog is opgeleid, mag dus op de schop. Dat wil echter niet zeggen dat grote verschillen werken.

"Een gevoel van gelijkwaardigheid zal cruciaal blijven", zegt relatie-experte Rika Ponnet. "Maar dat gaat niet over de diploma's. Iemands intelligentie, fijngevoeligheid, humor, creativiteit of krachtige persoonlijkheid kunnen een lagere opleiding ruimschoots compenseren.

"Wat echter meestal niet blijft duren, zijn koppels waarvan één persoon het gevoel heeft dat zijn of haar partner 'onder' zijn of haar 'marktwaarde' of niveau zit. Je ziet dat soms; wie angst heeft om alleen achter te blijven, gaat dan maar voor wie zich makkelijk aanbiedt."

Daarom is het belangrijk die nood aan een gevoel van gelijkwaardigheid te erkennen, zodat er geen eeuwige strijd ontstaat tussen de 'mindere' en de sterkere. En dat begint bij een juist zelfbeeld en een voldoende sterk zelfwaardegevoel. Want dat zorgt ervoor dat je niet onder je marktwaarde partnert, maar dat je evenmin alleen blijft omdat de lat te hoog ligt. Is dat zelfwaardegevoel niet in evenwicht, dan gaat dat in een relatie vaak opspelen. "Mensen kunnen dan hetzelfde gestudeerd hebben, maar zijn carrière loopt niet zoals de hare, waardoor hij haar thuis vernedert, of zij zich onder vrienden denigrerend uitlaat over zijn 'tweede' inkomen", zegt Ponnet.

Hechting

Zelfreflectie is dus cruciaal, en automatisch kom je dan uit bij je liefdesstijl en bij 'hechting', een van de meest onderzochte en doorslaggevende elementen in relaties. Iedereen ontwikkelt vanuit de eerste ervaringen met liefde een hechtingsstijl.

Mensen met een zekere stijl voelen zich veilig bij intimiteit. Wie angstig hechtingsgedrag vertoont, mist dat zelfvertrouwen, en zoekt vanuit die onzekerheid te snel nabijheid en controle over de betrokkenheid van de ander. Wie vermijdend hechtingsgedrag vertoont, mist dat vertrouwen in de ander, wil niet afgewezen worden en gaat daarom intimiteit uit de weg.

Gek genoeg vallen die angstigen en die vermijders vaak voor elkaar. Ze zijn het antwoord op elkaars diepste angsten. Maar ze versterken die mettertijd ook: dan is haar verbindende kracht aanvankelijk aantrekkelijk, maar mettertijd beklemmend. Of zijn nadruk op autonomie aanvankelijk stoer, maar na verloop van tijd vereenzamend.

"Dat beseffen, kan al van bij het prille begin", zegt Ponnet. "Het is opmerkelijk hoe snel mensen uit lichaamstaal, intonatie en blikken al meteen erg goed kunnen afleiden hoe iemand omgaat met intimiteit, wat de ander ondergronds houdt en wat niet. En het is aangetoond dat we iemand kiezen die onze diepste hechtingsnood op het eerste gezicht tegemoetkomt. Durf je af te vragen wat je noden zijn, en of de ander daar effectief een antwoord op biedt. Zo weten we dat twee mensen die vermijdend zijn, moeilijk tot echte intimiteit komen en dat een 'angstige' en een 'vermijdende' persoon samen vaak in een claimen-terugtrekdynamiek belanden."

Niet dat het een fataliteit is. Wie de verschillen - liefst zo snel mogelijk - bespreekbaar maakt, kan grote stappen zetten. Zo kan een angstig type met humor aangeven: 'Laat mij weten wanneer ik je te veel berichtjes stuur, dat is zo'n onhebbelijkheid van mij'. Ponnet: "Dan toon je dat je zelfkennis hebt en ook dat je weet dat je te snel nabijheid zoekt. Daar is moed voor nodig. De meeste mensen denken dat lastige onderwerpen later wel aan bod zullen komen. Dat is meestal niet zo en daarom vat je de koe best meteen bij de horens."

Die stap zetten veronderstelt dat je je kwetsbaar opstelt en daar lopen veel mensen - zeker in het begin - gillend van weg. Maar, zo benadrukken Kirshenbaum en Ponnet, kwetsbaarheid is, net zoals oprechte interesse in de ander, absoluut onvermijdelijk als je niet alleen wilt blijven. Net daarom zijn beiden geen fan van The Rules en afgeleiden.

Door je onbereikbaar op te stellen zul je als vrouw wel mannen aantrekken. "Maar de vraag is welke", zegt Kirshenbaum. "De eeuwige jagers en de neuroten die onbereikbare vrouwen om een of andere reden aantrekkelijk vinden. Alleen wie authentiek zichzelf is, zichzelf kent en zichzelf toont, kan een partner vinden die jou graag heeft om wie je echt bent. Tonen wie je echt bent en goed weten wat jou gelukkig maakt, is de enige manier om een geliefde te vinden die bij je past. De rest is tijdverlies."

Vijf aandachtspunten

En tijd verliezen is wat al te veel mensen doen, zo blijkt uit de jarenlange ervaring van Kirshenbaum, auteur van onder andere Scheiden of blijven en Het geheim van een gelukkige relatie: "Mensen die geluk vinden in de liefde, blijken slechts drie maanden hun tijd te verliezen in relaties die nergens heen gaan. De anderen blijven soms drie jaar hangen. En tragisch genoeg was al bij het begin duidelijk wat het probleem zou zijn en wellicht zou blijven", zegt de experte.

Haar bevinding is dat er vijf punten zijn waar je best van bij het begin op let. Kirshenbaum: "Ga na of je makkelijk erg dicht bij iemand raakt in emotionele, psychologische zin. Of je je veilig voelt bij elkaar, of je elkaar respecteert en je je gerespecteerd voelt, of je samen plezier maakt en of er een goeie fysieke chemie is tussen jullie. De grote fout die de meeste mensen maken, is dat een hoge score op één of twee punten voldoende is om een lage score op andere punten te compenseren. Wees er zeker van dat een lage score op één van die vijf dimensies van verbondenheid voorspelt dat dat later problemen zal geven en dat je door een oogje dicht te knijpen je eigen geluk hypothekeert."

Die vijf dimensies zijn echter geen 'trucs' of 'tips' die je kunt hanteren of die matchmakers voor je kunnen toepassen of inschatten, dat kun je enkel zelf. Kirshenbaum: "Alleen jijzelf kunt dit nagaan en er eerlijk in zijn. Niet makkelijk, maar wanneer je beter begrijpt wat er precies gebeurt tussen jullie twee en waarom, kun je met meer mildheid aanvaarden dat het niet lukt of afspringt."

Vind je lief op Eén, vanaf maandag 27 juli om 21.40u. Presentatie: Bieke Ilegems