Duitse Wagnerfans jouwen regisseur Cassiers uit
Opnieuw ophef in de opera. Na de Traviata-rel in de Brusselse Munt zorgde een nieuwe Wagneropvoering van regisseur Guy Cassiers bijna voor handgemeen bij de première in Berlijn.
Na de première van Richard Wagners opera Götterdämmerung in de Berlijnse Staatsoper liepen discussies in het publiek hoog op. Het scheelde maar een haar of hevige Wagneraanhangers begonnen te vechten. Regisseur Guy Cassiers produceerde de voorstelling samen met dirigent Daniel Barenboim voor de Staatsoper en de Scala van Milaan. Deze opvoering is de laatste in de Wagnercyclus Der Ring des Nibelungen die Cassiers bewerkt in een internationaal prestigieus project, waarvoor de artistiek leider van het Antwerpse Toneelhuis afwisselend in Berlijn en in de Scala van Milaan werkte.
Met name het feit dat Cassiers verhaallijnen uit de opera in beelden vertaalde en videoprojecties op het publiek afvuurde, kon er bij verstokte Wagnerfans niet in. Op de koop toe laat hij personage Brünnhilde, die normaal gezien omkomt op een brandstapel, zelfmoord plegen door te springen. Iets wat diehard-Wagnerfans te hard doet denken aan de zelfdoding in Puccini's opera Tosca. Toen het doek viel gingen de wagnerianen in de clinch met het andere publiek.
'Idioot!'
Bravo's en boes probeerden elkaar te overstemmen. Cassiers zelf moest scheldwoorden als 'idioot' incasseren en mensen slingerden elkaar verwensingen toe. Zodanig zelfs dat de veiligheidsbeambten rond de naast vele andere prominenten aanwezige Duitse minister van Financiën Wolfgang Schäuble onrustig werden en hem snel wilden evacueren. De minister bleef stoïcijns zitten.
Cassiers zelf zegt dat hij niet verbaasd is over de reacties. In Duitsland in Wagner tenslotte erfgoed. "Ons team en het operahuis hadden dit min of meer verwacht. Elke componist heeft zijn aanhangers, maar de Wagnerfans zijn echte fanaten. Hier in Berlijn bestaat het publiek voor minstens de helft uit hevige bewonderaars die de wereld rondreizen om zijn oeuvre te volgen."
De befaamde dirigent Daniel Barenboim reageerde wel misnoegd. "In een tijd waarin iedereen de mond vol heeft van tolerantie is dergelijk gedrag het teken van een gemis aan elementaire beleefdheid. Persoonlijke smaak geeft geen recht op onwellevendheid." Cassiers heeft begrip voor die reactie. "Tegenwoordig is de opera de enige tak van de podiumkunsten waarbij het publiek nog zo extreem reageert. Er lijken slechts twee opties: 'boe!' en 'bravo!'. Vreemd, want de toeschouwers komen doorgaans uit de hogere klasse. Misschien is de opera de enige plek waarin zulke mensen de kans hebben om eens heel hard te roepen."
Het is niet de eerste keer dat een opera met Belgische inslag voor verhitte reacties zorgt. Een wel erg expliciete uitvoering van Verdi's La Traviata in het Brusselse operahuis De Munt viel eind vorig jaar lang niet bij alle toeschouwers in de smaak. De voorstelling bevatte sadomasochistische beelden. De decadente seksfeesten waarin mannen een kind met chocolade insmeerden schrikten veel kijkers op. Ook in De Munt leidde dat tot opstootjes met heftige reacties bij het publiek.
Video
In Berlijn waren het alvast geen expliciete scènes die voor de beroering zorgden. Cassiers gebruikt voor zijn omstreden Götterdämmerung naar goede gewoonte verschillende kunstvormen om het verhaal aan de toeschouwer te vertellen. Van decor tot choreografie en video-installaties, elk onderdeel van de voorstelling draagt een eigen betekenis. De kostuums van ontwerper Tim Van Steenbergen vertellen meer over de personages en hun zielstoestanden dan de personages zelf. In een klassieke opvoering van deze opera voorspellen de leidmotieven van Wagner hoe het verhaal zich ontplooit of rakelen die muzikale thema's herinneringen op. In de versie van Cassiers krijgen videoprojecties van Arjen Klerkx en Kurt D'Haeseleer dezelfde functie. Die subtiele en gelaagde aanpak staat sterk in contrast met de doorgaans erg theatrale opvoeringen van Wagners opera's. Het is in dit geval dus paradoxaal genoeg de subtiliteit die tot verzet leidt.
Toch blijft het onbegrijpelijk waarom de wagnerianen zo heftig uitvoeren tegen Cassiers. "Zo'n klassieker gaat gepaard met codes die ik zelf niet ken", merkt de regisseur op. Een publiek van hevige Wagneraanhangers eigent zich dat stuk toe. Ze kennen de opera zo goed dat die deel is gaan uitmaken van hun eigen geschiedenis."
Wie de voorstelling (en bijbehorende rellen) wil volgen, kan terecht in de Antwerpse Bourla. De schouwburg zendt de opera live uit tijdens de Milanese première. Cassiers verwacht geen problemen in Italië. "Al weet je nooit of ze nog met rotte tomaten en eieren komen aanzetten", lacht hij.