Duitsland en Frankrijk krijgen forse tegenwind over voorstel verdragswijziging

De top, die gisterenavond begon en meteen de nacht indook, wordt overschaduwd door grote tegenstellingen tussen voor- en tegenstanders van een verdragswijziging, en door de groeiende kloof tussen de euro- en niet-euroleden van de EU. Voor het eerst ook zit Herman Van Rompuy een Raad voor waarin hij tegen de dominantie van de Duits-Franse as ingaat.

De Duitse bondskanselier Angela Merkel eist tegen maart 2012 een verdragswijziging die strikte begrotingsdiscipline aan de lidstaten oplegt, op straffe van boetes. Sarkozy trad haar daarin bij. Maar veel lidstaten zien het forse Diktat van Berlijn niet zitten. Ze staan huiverig tegenover een tijdrovende verdragswijziging, waarbij nationale referenda niet uitgesloten zijn.

"Wij hebben ook onze rode lijnen", zei de Ierse minister voor Europese Zaken Lucinda Creighton. "Dit is geen fait accompli, enkel omdat twee landen (Duitsland en Frankrijk) een akkoord bereikten."

Ook de Zweedse premier Fredrik Reinfeldt kampt zich tegen een verdragswijziging. "Dat slorpt te veel tijd op", klonk het beslist.

Veel lidstaten, waaronder België, zien meer brood in het alternatief voorstel van Raadsvoorzitter Herman Van Rompuy, waarbij de begrotingsdiscipline aan de eurolanden wordt opgelegd door een eenvoudige wijziging in het bestaande Verdrag van het protocol over buitensporige tekorten.

Volgens diplomaten zal het voor Van Rompuy makkelijker zijn om Sarkozy in zijn richting te doen opschuiven dan Merkel. "De Duitse bondskanselier deed op vlak van begrotingsdiscipline al grote toegevingen aan Sarkozy", luidt het. "Als ze ook op het punt van de verdragswijziging concessies doet, zal ze in eigen land voor grote problemen komen te staan. Merkel zal op de top ongetwijfeld de forcing voeren."

Bondskanselier Merkel maakte gisteren zonneklaar dat ze de daad bij het woord wil voegen. "Woorden alleen worden niet meer geloofd omdat we niet altijd daden bij onze woorden voegden", zei Merkel op de EVP-top van christendemocraten en conservatieven in Marseille. "En dat is waarom we meer samenwerking nodig hebben en een Verdragsverandering zodat de Commissie meer verantwoordelijkheid krijgt. We zullen meer moeten buigen voor de wil van de Commissie in vergelijking met vroeger toen lidstaten - zelfs Duitsland - de regels verwaterden."

Bij aankomst in Brussel herhaalde Merkel dit standpunt, en voegde daaraan toe dat naast de Commissie ook het Europees Hof van Justitie meer verantwoordelijkheid moet krijgen. "We moeten duidelijk maken dat we meer aansprakelijkheid accepteren", zei ze.

Hamvraag is of de EU tot zo'n ingrijpende hervorming kan beslissen met de voltallige groep van 27 lidstaten of enkel met de 17 eurozonelanden, eventueel aangevuld met kandidaat-euroleden zoals Polen en Zweden. Merkel zei naar een akkoord met 27 te streven, "of met 17 of 17+" als dat moet.

"Om de geloofwaardigheid van de eurozone terug te winnen is het voor mij het belangrijkste dat er een stabiliteitsunie ontstaat. Ik hoop dat we succesvol zijn." In één adem waarschuwde ze wel de lidstaten die aan de zijlijn zouden blijven staan. "Ook landen die niet in de eurozone thuishoren hebben een elementair belang bij een stabiele eurozone."

Britse belangen

Een unaniem EU-akkoord wordt bemoeilijkt door de tegenstand van de Britse premier David Cameron, die onder zware druk staat van zijn eurosceptische backbenchers om geen bevoegdheden af te staan, en van de Londense City, die steigert bij het idee van maatregelen zoals een financiële transactietaks. Toch erkende Cameron bij aankomst dat stabiliteit in de eurozone ook goed is voor Groot-Brittannië. Maar, voegde hij daaraan toe, "we moeten ook de Britse belangen beschermen."

Commissievoorzitter José Manuel Barroso waarschuwde de staatshoofden en regeringsleiders dat de voltallige wereld toekijkt. "Het is extreem belangrijk dat we, allemaal samen, de volledige EU, tonen dat de euro onomkeerbaar is."