Hoe onafhankelijk zijn ze bij OIVO?
Van de gevaren van onlineshoppen tot de stijgende energieprijzen: minstens één keer per week pakt onderzoekscentrum OIVO uit met een of andere studie. De meesten halen zonder probleem de kranten. Maar hoe onafhankelijk is het centrum?
Deze week kwam het Onderzoeks- en Informatiecentrum van de Verbruikersorganisaties voor één keer niet door eigen toedoen in de media. Tabaksgigant British American Tobacco (BAT) sleept OIVO voor de rechter voor het 'verspreiden van bedrijfsgeheimen en kwalijke insinuaties'. In juli lekte OIVO in een persbericht dat de tabaksindustrie een nieuwe sigaret op de markt wilde brengen. Met blauwe rook, een hongerstillend ingrediënt en laxerend effect 'om de jongeren te verleiden'. "Doelbewuste foute informatie, het gaat gewoon om een sigaret met mentholcapsule", zegt Thomas Compernolle van BAT. "Wij hebben BAT nooit vermeld en beschermen gewoon de consument", kaatst OIVO terug.
Het bericht over de nieuwe 'coole jongerensigaret' werd afgelopen zomer meteen door verschillende kranten opgepikt. Zoals dat vaak het geval is met persberichten, studies en enquêtes van OIVO. Het onderzoekscentrum stuurt minstens wekelijks een nieuw onderzoek de wereld in. 'Dertig procent van de Belgen koopt op krediet tijdens solden', 'Eén op drie is hoffelijk achter het stuur' of: 'Eén op zeven Belgen bereidt begrafenis nu al voor'. De meest uiteenlopende onderwerpen en niet-aflatende stroom van OIVO-berichten naar de media doen vermoeden dat er een gigantische organisatie achter schuilgaat.
Maar op de kantoren van het onderzoekscentrum, gelegen op een industrieterrein in Anderlecht, treffen we 'slechts' 35 medewerkers en een zestal callcenterbedienden aan. "Die werken wel allemaal heel hard", zegt woordvoerder Peter Beda. "We houden telefonische steekproeven bij honderden willekeurige mensen en trekken met onze enquêtes naar scholen. Soms sturen we ook mysteryshoppers uit om producten te vergelijken qua inhoud, prijs en etiket."
Navraag leert dat OIVO een stichting is van openbaar nut, opgericht in 1975 met als doel 'het informeren, vertegenwoordigen en beschermen van de consument'. Daarvoor worden ze gesubsidieerd door de overheid. Vorig jaar kon het Onderzoeks- en Informatiecentrum rekenen op een dotatie van zo'n 1,6 miljoen euro van de FOD Economie.
In ruil beheert OIVO verschillende websites over consumentenbedrog en voedingstips, en kan de overheid geregeld een studie over een bepaald topic bestellen. "Onze overige inkomsten zijn afkomstig van onderzoeken die we uitvoeren in opdracht van anderen, zoals het Waals Gewest, de Europese Commissie of Sodexo", vertelt OIVO-directeur Marc Vandercammen, professor marketing en gewezen vakbondsman.
In het verleden werkte OIVO ook samen met Delhaize. "Die vroegen een vergelijkend prijsonderzoek, maar dat zorgde achteraf voor misverstanden. Wij wisten dat we objectief werkten, maar anderen zagen daar graten in omdat zij ons betaalden. Nu werken we over het algemeen niet meer met privé-instanties."
Geen 'consumentenorganisatie'
Noem OIVO vooral geen 'consumentenorganisatie'. "Wij zijn het onafhankelijk, overkoepelend onderzoekscentrum van de consumenten- of verbruikersorganisaties in België." En die consumentenorganisaties blijken vooral de vakbonden te zijn. In de raad van bestuur van OIVO zetelen 17 organisaties, waaronder de christelijke vakbond ACV, de liberale vakbond ACLVB, het Algemeen Belgisch Vakverbond, de CM, de Gezinsbond, de Kristelijke Werknemersbeweging en de Kristelijke Arbeidersvrouwenbeweging.
"Ons land telt nu eenmaal niet veel consumentenorganisaties", zegt Caroline Jonckheere van de liberale vakbond, ondervoorzitster in de raad van bestuur. "En werknemers zijn ook consumenten, nietwaar? Wij krijgen van onze leden dikwijls vragen over zaken als energieprijzen. En dan brengen we dat aan bod in de raad van bestuur: of we daar geen studie naar kunnen doen? Voor ons zijn die onderzoeken ook handig om onze standpunten kracht bij te zetten, om onze stempel te drukken op een debat."
Zat vroeger ook in de raad van bestuur van OIVO: consumentenorganisatie Test-Aankoop. Een tiental jaar geleden gingen ze met ruzie uit elkaar. "We voelden ons geminoriseerd tussen al die zogezegde consumentenorganisaties", vertelt Test-Aankoopwoordvoerder Ivo Mechels. "Ik heb zeker respect voor vakbonden, maar de belangen van de werknemer en die van de consument zijn lang niet altijd verenigbaar. Voor de consument is het bijvoorbeeld belangrijk dat de energieprijzen dalen, maar als Electrabel minder verdient wordt de koek ook kleiner voor hun werknemers. Zo krijg je soms een schizofrene situatie. De enquêtes voelden naar ons gevoel ook wat amateuristisch aan."
Opvallend: het consumentencentrum dat ijvert voor transparantie en geregeld bedrijven aan de schandpaal nagelt kijkt blijkbaar zelf niet te nauw als het om verplichtingen gaat. Volgens onderzoeksbureau Graydon heeft OIVO sinds 2006 geen enkele jaarrekening meer neergelegd.