De liberale revolutie volgens het donkerblauwe boekje van Open Vld-voorzitter Alexander De Croo‘Nieuwe belastingen onbespreekbaar’

MICHELBEKEl Om de kosten van de vergrijzing op te vangen grijpt De Croo terug naar traditionele liberale recepten. ‘Ik roep op tot een welvaartspact. Het is tijd voor moedige verandering.’

Het jeukt bij Alexander De Croo. Net voorzitter geworden van de Open Vld met een programma dat herbronning belooft, en dan trekken uitgerekend de socialisten Frank Vandenbroucke en Laurette Onkelinx alle aandacht met hun schreeuw om hervormingen. De Croo staat scherp. Thuis in Michelbeke, in een woning die net als zijn partij in volle renovatie is, ratelt hij zijn repliek af. “Ik roep op tot een welvaartspact. We kunnen nu geen tijd verliezen. Het is tijd voor moedige verandering.” “Twee rode zwaluwen maken de lente nog niet, maar ik begroet hen in het kamp van de hervormingsgezinden”, begint hij. “Frank Vandenbroucke zegt interessante dingen, maar wat moet ik er verder mee? Terwijl hij waarschuwt voor de dramatische staat van de overheidsfinanciën, probeert zijn partij vanuit de Vlaamse meerderheid alleen maar de federale begroting te saboteren. En terwijl Vandenbroucke bevestigt dat activering van werkzoekenden noodzakelijk blijft, loopt sp.a-voorzitster Caroline Gennez arm in arm met het ABVV op een betoging die de afschaffing ervan eist. Tja, wat zal het zijn, jongens?” Frank Vandenbroucke is vooral bezorgd over de toekomst van de pensioenen. Alexander De Croo: “Zijn oplossing - een sociaal akkoord over een investering in de tweede pensioenpijler - is een interessante aanzet. Althans in theorie, want om een loonsverhoging om te zetten in extra pensioenrechten, moet je eerst marge voor meer loon hebben. Die zie ik niet, of toch onvoldoende om iets wezenlijks aan de pensioenen te doen. Om de tweede pijler substantieel te ondersteunen, zullen we werknemers moeten overtuigen om een deel van hun loon in die pijler te stoppen. “De eerste opdracht blijft hoe dan ook mensen langer aan het werk houden. Minister van Pensioenen Michel Daerden (PS) heeft de lat op drie jaar tegen 2030 gelegd. Dat is een zeer belangrijke politieke uitspraak, maar we moeten wel beseffen dat we er niet zullen geraken met het eens vriendelijk te vragen. Uiteindelijk zullen we niet buiten een hervorming van het wettelijke pensioen zelf om kunnen. In Zweden bestaat die eerste pijler uit drie elementen met als basis een minimumpensioen als een soort inkomensgarantie voor iedereen. Een tweede component is gebaseerd op het aantal gewerkte dagen. Daar zullen wij ook naar toe moeten: ons stelsel met de zogenaamde gelijkgestelde dagen heeft de link tussen werk en pensioenopbouw helemaal weggeslagen. Dat is niet langer houdbaar. Een derde element in Zweden is een individuele kapitalisatie op basis van afspraken tussen werkgever en werknemer - een variant op onze tweede pijler.” Laurette Onkelinx pleit dan weer voor een verlaging van de lasten op arbeid. Dat moet u als muziek in de oren klinken. “Vanuit het perspectief van de PS is dat inderdaad een forse stap voorwaarts. Maar als je al haar nieuwe belastingen en verschuivingen optelt, kom je aan een netto belastingverhoging. Haar enige antwoord op het probleem van de financiering van de sociale zekerheid is: hoe kan ik zoveel mogelijk middelen bijeenschrapen om het toch betaalbaar te houden? “Om economische groei, welvaart en dus ook extra overheidsinkomsten mogelijk te maken moet de loonkost dalen. Maar dat mag niet gecompenseerd worden met een extra belasting op kapitaal. Een vermogensbelasting is onbespreekbaar. Daarmee schrik je investeerders af en tref je ook een aanzienlijk deel van de middenklasse.” Zolang de hoogste inkomens belastingen blijven ontwijken, zal de roep om een vermogensbelasting niet luwen. “Dertig procent van de bevolking is goed voor 74 procent van de belastinginkomsten. Dat kan alleen maar als ook de hogere inkomens hun deel doen. Ik ben geen pleitbezorger van belastingontwijking, maar het is de overheid zelf die de achterpoortjes gecreëerd heeft met ons onwaarschijnlijk complex belastingsysteem met ontelbare aftrekposten. En dus stel ook ik met lede ogen vast dat de middengroep vandaag kreunt onder een disproportioneel hoge belastingdruk, zowel in loonlast als in persoonlijke belastingen. Zoals de Nationale Bank waarschuwde: de belastingdruk moet binnen proportie blijven. De druk ligt nu op 49 procent, gemiddeld 4 à 5 procent hoger dan in de rest van Europa. Eigenlijk zouden we die druk jaarlijks moeten meten om hem onder controle te houden.“Ik heb niets tegen inkomensherverdeling via de fiscaliteit, maar de limieten zijn nu wel bereikt. De kinderopvang is al inkomensgerelateerd en nu stelt Vandenbroucke voor om dat ook nog eens bij de dienstencheques toe te passen. Zo fnuik je elke drang tot vooruitgang. Wie wil zich nog inspannen als alle extra’s je toch afgepakt worden? Dat systeem kennen we, dat ruikt naar communisme.” In het komende sociaal overleg kun je zo raden wat de werkgevers zullen eisen: alweer een lastenverlaging, en de staatskas is al leeg. “Wij pleiten voor een lineaire lastenverlaging: doelgroepenbeleid is niet liberaal. Ik kleef niet graag etiketten op mensen. Bovendien krijg je dan algauw een verdringingseffect: als je enkel lastenverlaging creëert voor vijftigplussers, heeft een werkzoekende van 49 nog nul procent kans op een baan. Onze algemene activiteitsgraad bedraagt 62 procent, die kan dus nog wel wat zorg gebruiken. “Het probleem van oudere werknemers is dat ze een erg zware loonlast vertegenwoordigen en bij herstructureringen relatief goedkoop te ontslaan zijn - via het brugpensioen. Natuurlijk grijpen werkgevers én vakbonden bij elke herstructurering dan naar de ouderen. We zijn erg blij dat de regering het brugpensioen nu al wat duurder gemaakt heeft, maar eigenlijk moet dat systeem uitdoven. Ik ben er voor dat we de brugpensioengrens elk jaar met een jaar opschuiven totdat er geen sprake meer van is. Tegelijk moeten we het onderliggende probleem aanpakken, met name dat de loonvorming nog bijna volledig afhankelijk is van anciënniteit. Natuurlijk moet er een verband blijven tussen anciënniteit en nettoloon, maar de patronale bijdragen voor oudere werknemers zouden wel getemperd moeten worden om die anciënniteitskost te compenseren.”Wat kunnen werkgevers in een globaal sociaal pact bieden in ruil voor een lastenverlaging? “De garantie dat er x aantal banen bij komen, is moeilijk hard te maken. Maar je zou in ruil wel een ernstige inspanning in groene R&D kunnen eisen voor bijvoorbeeld energiebesparing en opleiding en vorming. Als liberaal heb ik niets tegen een vergroening van de fiscaliteit: een belasting op milieubelastende activiteiten is in principe uitdovend. Het is niet de bedoeling om er de schatkist mee te vullen - wat het vandaag soms nog te vaak is -, wel om gedrag bij te sturen.”Elke andere belastingverhoging blijft een taboe? “Toch wel. België heeft al een structureel nadeel, als we onze economische heropstanding niet willen versmoren, moeten de belastingen naar omlaag, niet naar omhoog. Het creëren van een aantrekkelijke omgeving voor ondernemen is de beste staatsinterventie die een overheid kan doen in de economie.” Vandaag draait het sociale debat enkel rond de vraag of arbeiders en bedienden hetzelfde statuut moeten krijgen. “Het eenheidsstatuut moet er komen. Ons archaïsch arbeidssysteem gaat ervan uit dat je een baan voor de rest van je leven behoudt. Onze generatie weet dat je op een dag je job kunt verliezen. Als partijvoorzitter ben ik me daar zelfs erg scherp bewust van. (Lachje) Laten we dus de traumatiserende dramatiek van dat jobverlies weghalen. Ik ben voorstander van het Oostenrijkse systeem van een individueel rugzakje per werknemer. Maand na maand stopt de werkgever een kleine bijdrage in dat persoonlijke rugzakje. Als de betrokken werknemer ontslagen moet worden, kan hij zijn opgebouwd krediet aanspreken. Dat heeft het grote voordeel dat een werknemer zelf dat rugzakje kan meenemen naar een volgende werknemer. Als jij na tien jaar De Morgen naar een andere krant gaat, en je wordt daar na een maand ontslagen, heb je niets meer over. In mijn systeem kun je dan je rugzakje opentrekken.“We moeten vermijden een verloren generatie te kweken: wie twee jaar zonder werk zit, loopt het risico echt structureel en langdurig werkloos te blijven. We zouden toch eens moeten nadenken over het systeem van wachtuitkeringen. Nu geven we afgestudeerde jongeren in de eerste negen à twaalf maanden geen uitkering. Dat is pervers, het is een uitnodiging om te wachten tot de uitkering vanzelf volgt. Geef dan liever meteen een uitkering, maar dan wel gekoppeld aan actieve begeleiding naar een job, met het perspectief dat de uitkering zal verminderen na verloop van tijd.” Open Vld pleit ook voor een (forse) besparing op de overheidsuitgaven. Gebiedt de eerlijkheid niet om te zeggen dat daar niet veel meer te halen valt? “Als je weet dat we voor een immense besparing van zo’n 20 miljard staan, kun je je niet beperken tot de primaire uitgaven. Ik hou niet van het kaasschaafprincipe: schrap blindweg overal evenveel. Ook op federaal niveau is nood aan een kerntakendebat. Moet de overheid op termijn nog aandeelhouder blijven in Belgacom? De telecomtarieven in ons land blijven erg hoog, omdat de overheid er een flinke cent op verdient. Minister Vervotte (CD&V) verdedigt het belang van de overheid in Belgacom met de stelling dat dat de schatkist jaarlijks een aardig dividend oplevert. Dat is eigenlijk een verdoken vorm van extra belasting.” U wilt de besparing niet tot de primaire uitgaven beperken. Dus moet ook in de sociale zekerheid gesnoeid worden. “(knikt) Als een moeder elke dag de portefeuille van haar kind vol geld stopt, zal dat kind niet snel leren besparen. Ik heb die vastgelegde groeinorm van 4,5 procent voor uitgaven in de gezondheidszorg nooit goed begrepen. Je zou toch minstens verwachten dat die groei gekoppeld is aan de economische groei, vermeerderd met een factor voor de vergrijzing. In Nederland stelt men efficiëntiedoelstellingen in de sociale zekerheid. Daar wordt gestreefd naar een efficiëntiewinst in het beheer van de sociale zekerheid van 10 procent per vijf jaar. En ik benadruk dat woord ‘beheer’, want ik wil niet botweg gaan snijden in vergoedingen en uitkeringen.” Niet ‘botweg’, maar niettemin: snijden.“Welja, er liggen daar ook wel een paar opportuniteiten. Ik erger me aan de jungle van thematische en sociale verloven. Van een uitbreiding kan echt geen sprake zijn voor we een evaluatie gemaakt hebben van de bestaande systemen. We hebben het over een uitgave van 1 miljard verspreid over 1 miljoen mensen: dat is 1.000 euro per persoon. Het gevolg van die verspreiding is dat we bij het meest cruciale sociale verlof, het moederschapsverlof, onder het Europese gemiddelde blijven. In België geven we vijftien weken verlof, terwijl Europa vraagt om naar achttien te gaan. Laten we dat voorstel volgen, op voorwaarde dat we kijken waar we elders in de verloven kunnen besparen. Waarom voegen we die niet allemaal samen op één geïndividualiseerde tijdspaarrekening, waar rechten worden opgebouwd, en waar je ook zelf verlof kunt opbouwen, door bijvoorbeeld een deel van je vakantie opzij te zetten voor wanneer je ze nodig denkt te hebben.” Tot slot: hebben we nu met Alexander De Croo gesproken of met een voorzitter die namens zijn partij spreekt? “Euh, beide uiteraard. Ik vertolk de visie van mijn partij.” We vragen het maar even omdat Kris Luyckx vorige week ook 24 uur lang dacht dat hij het partijstandpunt over veiligheid vertolkte. “Ah bon, gaat het daarover? Over dat veiligheidsplan is inderdaad intern wat debat geweest. Ik neem daar de verantwoordelijkheid voor op, al had de discussie heus niet zo breed uitgesponnen moeten worden in de kranten. Een tweetal punten waren nog niet voldoende uitgeklaard. Die schaven we nu bij, de rest van het plan staat nog overeind.” Onze kleine teen zegt dat ‘men’ uw gezag eens wou testen. “Die politieke analyse laat ik aan uw kleine teen over. (Glimlacht) Iedereen beseft dat we op hetzelfde schip zitten. En als de Open Vld gekelderd wordt, zinken we allemaal. Overal waar ik kom in de partij, proef ik enthousiasme en dadendrang. Een botsing van ego’s zul je altijd wel ergens hebben, zeker in een liberale partij. Dat maakt ons zo aantrekkelijk, helaas soms ook voor de pers.”