'Ik wil Israëli's laten zien dat geweld als een ziekte is. Het stopt niet aan de grens'

Jaarlijks reikt de Stichting P&V een onderscheiding uit aan personen, initiatieven of organisaties die zich in België of daarbuiten op exemplarische wijze inspannen voor een open, democratische en tolerante samenleving. Deze keer reikt de Stichting haar prijs uit aan dokter Izzeldin Abuelaish (57). Die werd geboren in het vluchtelingenkamp Jabalia, Gaza, studeerde af als arts en werkte lange tijd met Israëlische confraters samen, onder wie hij vele vrienden telt.

Maar in januari 2009, tijdens operatie Gegoten Lood, kleurt zijn leven zwart. Een Israëlische tank beschiet zijn huis. Izzeldin Abuelaish verliest in één klap zijn drie dochters: Bessan, Aya en Mayar. Ook zijn nichtje Noor bezwijkt aan haar verwondingen.

"Ondanks die persoonlijke tragedie heeft dokter Abuelaish de gedachte hooggehouden dat pijn niet met nog meer pijn gecompenseerd kan worden", motiveert socioloog, VUB-emeritus en Stichting-voorzitter Mark Elchardus de keuze van de jury. "In erg moeilijke omstandigheden is hij blijven pleiten voor een vreedzame oplossing in het conflict tussen Israël en Palestina."

Dat deed Abuelaish onder meer met zijn boek Bruggen, geen muren (J.M. Meulenhoff, 2011), waarin hij zijn engagement verklaart. "Wat ik daar geschreven heb," zegt hij, "was mijn manier om leed in iets positiefs om te zetten, aan te spreken als een investering in het goede. Het is hoog tijd om onze eigen agenda's te overstijgen en de mens te zien in onze tegenstander. Geweld lost niets op."

Twee weken geleden vielen er weer bommen op Gaza, met alle leed vandien. Toch blijft u uw volksgenoten oproepen vrede te sluiten met Israël. Begrijpen zij uw engagement of bekritiseren ze u?

Abuelaish: "Veel Palestijnen zijn trots op wat ik doe omdat ook zij vrede willen. Alleen willen ze niet langer dat vrede maar een woord is. Vrede moet meer zijn, anders raak je niet verder dan wat we vandaag hebben: een soort vredesbusiness waarin het enkel over politiek gaat. Veeleer moet vrede een levenswijze worden. Er is ook daadkracht nodig: als een patiënt ziek is kun je veel praten, maar wat hij nodig heeft zijn medicijnen."

"Los daarvan: natuurlijk zijn de Palestijnen boos. Hoe zou je zelf zijn als je opgejaagd werd, beroofd van je vrijheid, verwond of gedood? Zolang de wonden bloeden kun je niet zeggen: "Houd op met huilen." Precies daarom is wat de internationale gemeenschap vandaag doet (gisteren, de stembeurt over de Palestijnse status als waarnemer in de VN, ld) zo belangrijk. Het gaat om een erg positieve stap in de richting van de erkenning van een Palestijnse staat."

Maar dat begrijpen de Israëli's natuurlijk helemaal anders. Wat vertelt u hen?

"Uiteraard heeft Israël recht op veiligheid. Alleen: met tanks en wapens kom je er niet. Goed, op korte termijn misschien, zoals bij het huidige bestand, maar uiteindelijk zal Israël pas veilig zijn als ook de Palestijnen zich veilig voelen. Veiligheid is onmogelijk zolang de relatie tussen Israël en de Palestijnen er een is van onderdrukker en onderdrukte, bezetter en slachtoffer van bezetting. De erkenning van het Palestijnse VN-waarnemerschap is een stap richting vrijheid en gelijkwaardigheid, en daarmee ook richting veiligheid. Als het een duurzame oplossing wil, zou Israël het eerste land moeten zijn dat een Palestijnse staat erkent. Wat ik mijn Israëlische vrienden dus vraag - en ik ben trots dat ze mijn vrienden zijn - is dat ze hun ogen blijven openen voor wat in Gaza gebeurt, voor al het geweld. Geweld is als een ziekte, het stopt niet aan de grens. Het is bovendien het product van een gefabriceerde context. Stop mensen in een zieke omgeving en ze worden ziek. Sluit mensen op en ze worden boos. Als we de moed hebben om geweld te gebruiken, dan moeten we moedig genoeg zijn om ook menselijkheid te tonen. Het kan toch niet dat de Palestijnen bommen over zich heen moeten krijgen voor de wereld hen voor mensen aanziet? Diezelfde wereld moet Israël duidelijk maken dat zijn houding tot zelfdestructie leidt."

Israël verwijst vooral naar Hamas, dat raketten op zijn grondgebied blijft afschieten.

"Maar dat is net de hele misvatting: Israël is een staat, Hamas hooguit een beweging. Hamas is Palestina niet. Het is alsof wij Palestijnen zouden zeggen dat we met Likoed moeten onderhandelen of met de nederzetters op de bezette Westelijke Jordaanoever. Zij zijn óók niet heel Israël. Door de Palestijnse Autoriteit de status van VN-waarnemer te geven opent de internationale gemeenschap een nieuw perspectief op vrede, op een ordentelijke wereld waarin gerechtigheid heerst. Gesprekken zijn een middel, maar mogen geen doel op zich worden. Het doel moet vrede blijven. Al klopt het natuurlijk dat de Palestijnen verdeeld zijn. Het is hun verantwoordelijkheid die verdeeldheid te overstijgen."

U houdt een waardenbetoog, roept op tot eerbied, vriendschap en verantwoordelijkheid. In hoeverre helpt uw strijd u, die drie kinderen verloor, om uw drama te verwerken?

"Ik voel de pijn. De wonde gaapt en zal nooit meer genezen. Terzelfdertijd geven mijn dochters mij het leven. Ik kan hen niet vergeten. Zij zijn de kinderen van Gaza, wij de vaders en moeders van Gaza, en van alle oorlogsgebieden in de wereld. Ik moet bij het graf van mijn kinderen staan om mijn woede te voelen maar ook om daar verzet tegen te blijven bieden, er niet aan toe te geven. Mijn dochters herinneren mij ook hieraan: dat het altijd weer onschuldige burgers zijn die vallen. Dat zij de prijs betalen voor een conflict dat we al te vaak maar door één bril bekijken: die van de soldaat die doodt of gedood wordt. Achter de militaire schuilt de humanitaire werkelijkheid, en die is vele malen erger."