'Collaboratie was fout op elk vlak'

De Joodse gemeenschap herdenkt in mei traditiegetrouw op de Antwerpse Belgiëlei de slachtoffers van de Holocaust. Voor het eerst werd ook burgemeester De Wever uitgenodigd, niet alleen om aanwezig te zijn, ook om het woord te nemen.

Waarom De Wever de pers op voorhand had getipt om naar Antwerpen te komen, bleek aan het eind van zijn toespraak. Wanneer hij inging op het oorlogsverleden van zijn familie en van de Vlaamse beweging. "Mijn grootvader was lid van het VNV, De Vlaams-nationale partij die massaal in de collaboratie is gestapt. Ik wil het verleden recht in de ogen kijken: deze collaboratie was een vreselijke fout op elk vlak. Het is een zwarte bladzijde in de geschiedenis die het Vlaams-nationalisme onder ogen moet zien en die het nooit mag vergeten. In de geschiedenis van ieder individu is er zwart en wit, en vooral grijs. Wie achterom kijkt, doet er goed aan zorgvuldig en genuanceerd te spreken. Maar in onze collectieve geschiedenis als gemeenschap moeten we wél durven oordelen. We moeten zonder schroom zeggen wat goed of fout was."

In zeven jaar is er veel veranderd. In 2007 botste De Wever frontaal met de Joodse gemeenschap nadat hij verontschuldigingen van burgemeester Patrick Janssens (sp.a) voor de rol van de Antwerpse politie bij de jodenvervolging "misplaatst en gratuit" noemde. Die commentaar zorgde toen voor een storm van verontwaardiging. Hij werd door de liberalen van negationisme beticht.

Sindsdien liet De Wever zich niet meer betrappen op een slordige, voor interpretatie vatbare uitspraak over dit thema. In tegenstelling tot partijgenoten als Jan Jambon en Theo Francken. De eerste werkte zich recent nog in nesten met uitspraken over de collaboratie, "waarvoor mensen hun redenen hadden". De andere met zijn aanwezigheid op een zogenaamd fout feestje. De Wever zelf hield altijd een standaardantwoord klaar. Dat gaat ongeveer als volgt: de collaboratie was een fout, zowel principieel als tactisch. Maar als historicus moet je ook naar de context van elk verleden kijken. Zwart-wit is goed voor kinderen, niet voor volwassenen.

Met zijn toespraak gisteren laat hij die nuancering voor een belangrijk deel los. Bovendien is er de manier waarop: doelbewust, als Antwerpse burgemeester en voorzitter van N-VA, tijdens een Holocaustherdenking, voor een Joods publiek, exact zeventig jaar na de oorlog.

Erkenning

De Wever achteraf: "Ik heb het gevoel dat de tijd rijp is om bepaalde zaken eens duidelijk te zeggen. Wij zijn in het reine met ons verleden. Dit idee speelde al maanden in mijn hoofd. De herdenking leek mij de juiste gelegenheid ervoor."

Rudi Van Doorslaer, de directeur van het Studie- en documentatiecentrum Oorlog en hedendaagse Maatschappij (SOMA) heeft het over "zeer belangrijke uitspraken". Volgens hem neemt De Wever hiermee voorgoed afstand van de 'vijgen na Pasen-benadering' die doorleeft bij sommige Vlaams-nationalisten. Het gevoel dat het allemaal zo erg niet was, dat het intussen lang geleden is. "Dat hij zo ver gaat, heeft allicht te maken met zijn nieuwe positie als burgemeester en de nieuwe positie van N-VA als bestuurspartij op alle niveaus. Maar ik kan hem er alleen voor bedanken. Als burger en als historicus. Want dit is ook een erkenning voor het onderzoek van vele historici."

Bruno De Wever, historicus aan de UGent en de broer van, nuanceert dan weer. "Historisch is dit niet. In 2000 heeft Frans-Jos Verdoodt op de IJzerbedevaart het 'historisch pardon' uitgesproken. De radicaal-Vlaamse beweging heeft toen afstand gedaan van de verkeerde allianties tijdens de oorlog". En nog: "Mijn broer heeft een oprechte historische analyse gemaakt. Dat hij de toespraak houdt op een Joodse herdenking, is natuurlijk symbolisch heel goed gekozen. Tegelijk maakt hij komaf met de kritiek die uit Franstalige hoek komt."