'Wiedergutmachung zou terecht zijn'
In de kritiek op aan de Grieken opgelegde bezuinigingen komt soms de eis naar boven dat Duitsland eerst maar herstelbetalingen moet doen. Is dat niet wat vergezocht? 'Niet echt', zegt de Duitse historicus Eberhard Rondholz. 'Zelfs de nazi's erkenden het recht op terugbetaling.'
We moeten vooral niet denken, zegt de Duitse historicus Eberhard Rondholz, dat de linkse Syriza-regering een vergeten zaak op populistische wijze oprakelt als het om Duitse herstelbetalingen aan Griekenland gaat. "Ook vorige regeringen waren er mee bezig", zegt Rondholz, die zich al decennia verdiept in de geschiedenis van de Duitse bezetting van Griekenland.
"Steeds stelt Berlijn zich arrogant op. Wat Duitsland betreft is de zaak verjaard, juridisch afgedaan. Ze bestaat gewoonweg niet meer. Bij de Duitse hereniging is een streep onder het verleden gezet, zegt men. Maar bij die zienswijze kun je veel vraagtekens zetten."
Historicus Rondholz (1939) staat daarin niet alleen in Duitsland. Ook Gregor Gysi, in de Bondsdag-leider van oppositiepartij Die Linke, vindt de Griekse eis "niet unfair". Ook politici van regeringspartij SPD en de Groenen zijn het ermee eens dat de Griekse eisen niet zomaar van tafel kunnen worden geveegd. Maar bij CDU en CSU betitelt men het daarentegen als een "een goedkoop afleidingsmanoeuvre". Hoogstens wil men in die kringen jaarlijks een miljoen euro extra in het sinds 2014 bestaande Duits-Griekse Toekomstfonds storten.
Twee wetenschappelijke boeken en een reeks artikelen schreef Rondholz, met titels als 'Grenzen der Wiedergutmachung', 'Griechenland 1941-1944' en 'Blutspur in Hellas'. Daarin wordt nauwkeurig beschreven hoe honderden Griekse dorpen tijdens wraakacties zijn uitgemoord, de grote Joodse gemeenschap van Thessaloniki werd gedeporteerd naar de gaskamers, de bezittingen geroofd. Er was massale hongersnood.
Gedwongen lening
De Grieken is daarnaast een gedwongen lening opgelegd van 476 miljoen Reichsmark. Met een beroep op het Haagse Verdrag van 1907 wilde bezetter Duitsland namelijk zo de rekening van de bezetting bij de Grieken leggen. De huidige waarde van deze nimmer afbetaalde schuld schat Rondholz op 11 miljard euro. "Reken je de rente mee, dan zal dat bedrag hoger uitvallen." Saillant: "Het geld werd door Hitler gebruikt voor de veldtocht van maarschalk Rommel in Noord-Afrika."
Rondholz zegt dat de Grieken zeker een punt hebben als het om terugvordering van deze schuld gaat. "Zelfs de nazi's onderschreven die vordering, ze zetten het zelfs vlak voor het einde van de oorlog nog op papier. Nu zegt Duitsland dat de gehele kwestie allang is afgehandeld. In 1953, zo luidt het verweer, werd op de schuldenconferentie in Londen het probleem naar de toekomst verschoven. Bij een definitief vredesverdrag, alleen mogelijk bij een hereniging van de beide Duitslanden, zou de zaak geklaard worden. Men dacht toen nog, het was het begin van de Koude Oorlog, dat die nooit zou plaatsvinden."
Toen het toch zover was, in 1990, werd het zogenoemde twee-plus-vierverdrag gesloten, waarin het verenigde Duitsland zijn soevereiniteit terugkreeg. Het was een verdrag - 'géén vredesverdrag' - tussen de beide Duitslanden en de vier grote overwinnaars van de Tweede Wereldoorlog, Frankrijk, Groot-Brittannië, Rusland en de VS.
"Griekenland was daar geen partij. Over de gedwongen lening, en andere herstelbetalingen: geen woord. Voor Duitsland was daarmee de kous wel af. Er werd een streep onder de geschiedenis gezet. Maar Griekenland laat de zaak sindsdien niet rusten. En dat is naar mijn mening niet onterecht."
Er schuilen her en der nog meer lijken in de kast, zegt Rondholz. Zo zijn er de overlevenden en nabestaanden van de slachtoffers uit de honderden door de Duitsers uitgemoorde Griekse dorpen. "In Duitsland vergeten gebeurtenissen. Men kent Ouradour-sur-Glane of Lidice (respectievelijk Frans en Tsjechisch dorpje waar de nazi's een bloedbad aanrichtten, red.), maar van de gruweldaden bij Distomo verhalen de geschiedenisboeken op de Duitse school niet." In Distomo zijn in 1944 meer dan tweehonderd vrouwen en kinderen door de Waffen-SS vermoord, als vergelding voor een aanslag door het Griekse verzet.
Doos van Pandora
In 2000 oordeelde een rechter van het Griekse hooggerechtshof dat de overlevenden en nabestaanden uit het stadje in de omgeving van Delphi recht hebben op een compensatie van 28 miljoen euro. Daartoe zou onder meer Duits bezit in Griekenland onteigend mogen worden.
"De toenmalige minister van Justitie moest nog wel zijn handtekening onder het definitieve onteigeningsbesluit zetten. Dat deed hij niet. De verhoudingen met Duitsland waren goed. Zijn huidige opvolger, Nikos Paraskevopoulos, dreigt daar nu opnieuw mee. Zet hij zijn krabbel, dan gaat er een doos van Pandora open."
Eenmaal heeft Duitsland wel geld aan Griekenland betaald. Het kreeg in 1960 in totaal 115 miljard D-Mark als individuele schadeloosstellingen, vooral voor Joodse slachtoffers. "Dat geld was bedoeld voor mensen die in Griekenland vervolgd waren vanwege racistische motieven of vanwege hun geloof. Van algemene herstelbetalingen, van een Wiedergutmachung, was geen sprake."