Partydrug MDMA wordt medicijn
MDMA tegen angststoornissen, ketamine als antidepressivum: wat vroeger in de toilethokjes van discotheken werd verhandeld, geldt nu als baken van hoop voor mensen met een depressie. Ook België is koploper in het baanbrekende onderzoek.
Zet vier Belgen rond een tafel, en ten minste een van hen krijgt ooit te maken met psychische problemen. Dertig procent van hen reageert op geen enkele behandeling. Een verrassend nieuw medicijn zou daar nu verandering in brengen: ketamine.
Ketamine is vooral bekend als de psychedelische clubdrug 'Special K', maar bewees de laatste jaren ook haar nut om depressies te verzachten. In de VS bestaan al verschillende 'ketamine clinics', waar het toedienen van shots een echte business is. In België blijft de drug verboden, al is Johnson & Johnson in samenwerking met de KU Leuven ook in ons land bezig met proeven rond ketamine in neussprayvorm.
"Tot nu toe zetten de meeste antidepressiva in op serotonine, het belangrijkste gelukshormoon. Daar zijn we een beetje klaar mee: de farma-industrie wil er niet meer in investeren, het plafond lijkt bereikt en sowieso duurt het meestal zo'n acht weken alvorens de stoffen werken", vertelt hoogleraar psychiatrie Robert Schoevers. "Bij ketamine zijn er al na een uur positieve effecten, een groot voordeel voor acuut suïcidale patiënten."
Ondanks het positieve verdict van een internationale groep onderzoekers blijven de risico's onmiskenbaar. Ervaringen uit het uitgaansmilieu wijzen op cognitieve effecten, blaasproblemen en psychoses. Daarnaast beperkt de uitwerking zich tot een drietal weken, dan is een nieuwe shot vereist. "Daarom experimenteren we nu met ketamine in tabletvorm", legt Schoevers uit. "We dienen microdoses toe aan 128 patiënten, een tweede groep krijgt enkel kalk ingediend om placebo-effecten te testen. Daarna krijgen deelnemers de kans ketamine te blijven gebruiken, en onderzoeken we welke dosis het beste is."
Ketamine is vandaag al goed gekend in de geneeskunde als verdovingsmiddel bij operaties, een groot voordeel voor onderzoekers. "Een volledige registratieprocedure kun je als individuele onderzoeker niet betalen. Maar ook andere middelen zijn veelbelovend, zoals psilocybine (de werkzame stof in paddo's), of lsd en MDMA bij een posttraumatisch stressstoornis."
Expert in dat laatste is neuropsycholoog Kim Kuypers, die al vijftien jaar MDMA (hoofdbestanddeel van partydrug xtc) bestudeert. Ze ontdekte dat MDMA de empathie verhoogt, en ook het 'knuffelhormoon' oxytocine de lucht in jaagt. "MDMA helpt om de band met de therapeut te verbeteren en makkelijker over het trauma te praten. Ook kan het angst bij terminale patiënten verminderen."
De gevaren zijn echter niet gering: naast een verhoogde hartslag en bloeddruk en verminderd geheugen voelen patiënten zich de dag nadien net nog depressiever, doordat de geluksreserves uitgeput worden. "Maar met een goede voorbereiding en ondersteunende setting kan die bijwerking wel beperkt worden", vindt Kuypers.
Veel potentieel
Binnenkort gaat Kuypers over naar de tweede fase van haar onderzoek, waarbij patiënten driemaal een dosis van 75 milligram MDMA (de helft van een gemiddelde xtc-pil) toegediend krijgen en na de trip een therapeut spreken. Verder volgt ze bij het Amerikaans MAPS (MDMA-Assisted Psychotherapy) een opleiding tot MDMA-therapeute.
"Daar wordt er volop gelobbyd om MDMA tegen 2021 te legaliseren als geneesmiddel. Bij ons zijn er ook al MDMA-therapeuten, maar dan underground. Voor onderzoek krijgen we wel toestemming, maar de beeldvorming blijft gericht op de uitgaanscultuur. Jammer, want al sinds de jaren 70 weten we dat er veel meer potentieel is."