Hoe vaak kan Facebook nog falen?
Cyberpesten, fake news en politieke propaganda, de maatschappelijke uitdagingen waarop Facebook een antwoord moet formuleren, stapelen zich op. Maar kan of wil het netwerk ook aan die verwachtingen voldoen? Freek Evers
Mark Zuckerberg en de zijnen doorzwommen de voorbije weken woelige watertjes. Zelfs tijdens de ontwikkelaarsconferentie twee weken geleden wilde iedereen vooral weten of Zuckerberg iets zou zeggen over de moord die Steve Stephens pleegde en meteen live op Facebook in een video bekende. Dat komt niet echt overeen met de utopie die de topman voor ogen heeft voor zijn netwerk en de wereld.
Dat bleek toch uit de eerste zinnen uit zijn manifest. "Er zijn wereldwijd mensen die achterblijven door globalisering en door bewegingen tegen globale connecties. Het is belangrijk dat Facebook de sociale infrastructuur kan bieden waarmee mensen een wereldwijde gemeenschap kunnen bouwen die voor iedereen werkt." Tegelijkertijd stellen steeds meer gebruikers zich de vraag of Facebook wel een goede gids is naar die betere samenleving.
Ondertussen blijven zo'n twee miljard mensen lief en leed delen dat het een lieve lust is. "In enkele jaren tijd is Facebook doorgedrongen tot in alle aspecten van ons leven", zegt Michaël Opgenhaffen, professor media aan de KU Leuven. "Zowel ons persoonlijk leven, de media die we consulteren als de politiek verzamelen zich allemaal op dat ene netwerk."
Die impact voelt ook Mark Zuckerberg steeds meer. Volgens The New York Times bleef vooral de kritiek na het verwijderen van de foto van het napalmmeisje in Vietnam in Zuckerbergs kleren hangen. Toen moest de mediastorm over de rol van Facebook in het verspreiden van 'fake news'nog op gang komen. In diens ideale wereld sluit het algoritme menselijke voor-ingenomenheid uit als het gaat over wat op het sociale netwerk mag worden getoond en wat niet. Het voorval met het napalmmeisje bewees dat algoritmes nog niet onfeilbaar zijn.
Zwarte doos
Al kun je dat ook op een andere manier bekijken, vindt Opgenhaffen. "Als twee miljard mensen dagelijks met zovelen tegelijkertijd zo veel content delen op Facebook, dan doet dat algoritme eigenlijk heel goed zijn werk."
Toch heeft Facebook het geweer van schouder veranderd. Waar het tot kort na de presidentsverkiezingen elke verantwoordelijkheid in bijvoorbeeld de verspreiding van'fake news' ontliep, werkt het nu samen met universiteiten en factcheckers om het fenomeen een halt toe te roepen. Nadat de Amerikaan Steve Stephens live een moord op Facebook bekende, reageerde Zuckerberg dat zijn bedrijf er alles aan zou doen om zulke tragedies te vermijden.
Ook de communicatie heeft een duidelijke wending genomen. "Het valt op dat Facebook proactiever communiceert als er zaken fout lopen", vertelt Opgenhaffen. Hij verwijst naar het rapport waarin Facebook toegeeft dat zijn kanaal werd misbruikt tijdens de verkiezingen in de VS en Frankrijk. "Je moet eens kijken naar de kop boven het stuk in The Guardian, bijvoorbeeld: 'Facebook admits: governments exploited us to spread propaganda'." In de onderkop lees je dat Facebook er werk van maakt om de beveiliging van zijn netwerk nog beter te verzekeren.
Een nieuwe communicatiestrategie neemt nog niet weg dat het algoritme dat ons dagelijks entertaint, informeert en verleidt, een zwarte doos blijft. Moet Facebook ook niet gewoon transparanter zijn over hoe het algoritme is opgebouwd? Opgenhaffen vindt dat we daar zeker over moeten nadenken, maar vreest dat we niet te veel moeten verwachten. "We vragen Coca-Cola ook niet om zijn recept prijs te geven, alleen heeft dat recept van Coca-Cola niet zo'n grote maatschappelijke impact als het algoritme van Facebook."