Nu ook kritiek uit eigen rangen

Vooral senatoren hebben aanstoot genomen aan zijn uitlatingen. Politiek is dat voor Trump riskant, want met 52-48 is zijn meerderheid in de Senaat gering. "We hebben geen zogenaamde rechters, we hebben echte rechters. En we hebben ook geen zogenaamde senatoren en zogenaamde presidenten. We hebben mensen in de drie machten die een eed hebben gezworen om zich te houden aan de grondwet." De Republikeinse senator Ben Sasse is volop in de aanval gegaan tegen Trump, na diens openlijk en herhaaldelijk beleden afkeer van de rechterlijke macht.

Een alom gerespecteerde rechter van Republikeinse signatuur, Jim Robart, had het gewaagd Trumps inreisverbod op losse schroeven te zetten. Voor Yale-historicus Sasse was het aanleiding de president te wijzen op de aloude scheiding der machten en de eed die Trump enkele weken geleden nog had afgelegd om dat grondprincipe van het staatsrecht te respecteren.

Sasse, telg uit een oud geslacht uit de staat Nebraska, heeft wel vaker voor de president gewaarschuwd. Hij had al afstand van Trump genomen toen die nog niet de kandidaat voor de Republikeinen was, omdat Trump volgens hem dacht 'dat hij tot koning wordt verkozen'. Nu spuit Sasse zijn kritiek tijdens Trumps presidentschap, en hij staat niet alleen.

Peperduur

Politiek relevant is de weerstand van Mitch McConnell, de voorzitter van de Senaat. Die zei niet van plan te zijn nieuwe wetgeving op te stellen, mocht Trumps reisverbod ook door hogere rechters ongeldig worden verklaard. "We volgen de rechterlijke macht", stelde hij, terwijl hij de president tot kalmte maande. "Ik denk dat het beter is geen individuele rechters onder vuur te nemen. We worden allemaal weleens teleurgesteld."

McConnell nam ook afstand van Trumps gelijkstelling van de VS en Rusland op moreel gebied. Toen Trump zondag in een interview voor de voeten werd geworpen dat Poetin een 'moordenaar' is, antwoordde hij: "Ook wij hebben veel moordenaars. Denk je soms dat ons land zo onschuldig is?" McConnell memoreerde dat de VS 'anders' zijn: "Wij gedragen ons niet zoals de Russen." Zijn collega-senator Marco Rubio specificeerde dat in een tweet: "Wanneer zijn Democratische politieke activisten vergiftigd door de Republikeinse partij, of andersom? Wij zijn niet zoals Poetin."

Amerika-kenner Willem Post van denktank Clingendael noemt de snelheid waarmee Trump weerstand in eigen kring weet op te roepen "adembenemend". Hij wijst ook op het gemor in het Huis van Afgevaardigden, waar de fractiediscipline onder voorzitter Paul Ryan groter is dan in de Senaat. Trumps peperdure infrastructuurplan roept daar weerstand op bij Republikeinen die een stabiele begroting en een kleine overheid willen. Post: "De enorme uitgaven die Trump wil doen, staan haaks op wat begrotingshaviken voor ogen staat."

Afbrokkeling

Binnen de drie weken na de inauguratie schopt Trump, zo constateert Post, het Republikeinse establishment tegen de schenen "over kwesties die bepaald niet ondergeschikt zijn, zoals de scheiding der machten en de verhouding tot Rusland". Dat maakt het moeilijk hun eerder voorgenomen gesloten front vol te houden. Dat de afbrokkeling ervan hard gaat, brengt Post in verband met Steve Bannon, Trumps strateeg in het Witte Huis: "Die heeft een diepe afkeer van het Republikeinse establishment. Hij haat het bijna net zoveel als het Democratische establishment en is uit op de vernietiging ervan. Als Trump zo doorgaat, zullen in de komende maanden de messen binnen de Republikeinse partij worden geslepen."

Terwijl Post een afzettingsprocedure van Trump door zijn eigen partij op termijn voor mogelijk houdt, verwacht de Amerikaanse Roberta Haar, expert internationale betrekkingen aan de universiteit van Maastricht, vooral gevolgen voor de Republikeinse partij zelf. Het establishment ervan is geschokt, vooral over de methoden van Trump: "Hij probeert zich als een koning te gedragen. Amerikaans beleid wordt traditioneel op een transparante wijze gevormd, in breed overleg. Maar Trump doet het in beperkte kring en overvalt zijn eigen mensen er vervolgens mee. Zoals het departement van Binnenlandse Veiligheid dat het reisverbod moet uitvoeren. En nu valt hij ook nog de rechterlijke macht aan."

De spanningen die dat bij de Republikeinen oproept, zullen leiden tot "het uiteenvallen van de partij", zo voorspelde Haar vier maanden geleden al. "Je ziet nu duidelijk tekenen dat het die kant op gaat."