Slimme meters, en nu nog slimme gebruikers

Milaan op een dinsdag. Het onderzoekslabo van Enel, het grootste Italiaanse energiebedrijf, heeft ook een bescheiden museum. In glazen kubussen wordt 'de geschiedenis van de elektriciteitsmeters' voorgesteld. De verschillende modellen staan er netjes naast elkaar, van de prehistorie tot vandaag. Turtelboom blijft even plakken bij de eerste kubus.

"Oei, is dat de oudste? Ik denk dat veel Vlamingen er nog zo een hebben." Achter het glas staat inderdaad een elektriciteitsmeter zoals wij die allemaal kennen: dat zwarte, lelijke bakje in het washok met een bijna onleesbare teller. Op het kaartje ernaast staat: 'Bouwjaar: 1956-1972'.

Turtelboom is in Italië omdat het land een pioniersrol speelt als het op slimme meters aankomt. In geen enkel Italiaans huis of appartement draait nog een ouderwetse teller. Sinds 2000 zijn overal digitale meters geïnstalleerd. De reden mag dan niet alles zijn - er werd heel veel elektriciteit afgetapt, in de eerste plaats door de maffia - ondertussen is het land helemaal mee als het op het toekomstgericht energiebeleid aankomt. Terwijl wij dus nog in de jaren 60 zitten.

Slimme meters hebben een reeks voordelen. Gezinnen kunnen makkelijker besparen op hun energiefactuur omdat ze een beter zicht hebben op hun verbruik, wat goed is voor hun portemonnee en voor het klimaat. In Italië hebben slimme meters ervoor gezorgd dat het verbruik met 5 procent is gedaald. Europa vraagt tegen 2020 een inspanning van 20 procent op het vlak van energiebesparing. De nieuwste modellen hebben extra functies die de consument ten goede komen.

Degene die het meest tot de verbeelding spreekt: je kunt de meter koppelen aan (nieuwe) huishoudtoestellen. Bedoeling is dat de gebruiker het tijdstip instelt waarop hij de klus geklaard wil hebben, dat de was gedaan is of de elektrische auto opgeladen. Dan bedenkt de computer in de meter wanneer dat het best gebeurt, wanneer de energieprijs het laagst is. Het opladen van de auto stopt wanneer de prijs stijgt, bijvoorbeeld als 's avonds iedereen zijn fornuis en televisie aanzet.

"De realiteit is en blijft dat veel gezinnen niet bewust omgaan met energie", zegt Turtelboom. "Vraag iemand eens wat zijn jaarverbruik is? Hij zal je bekijken alsof je van een andere planeet komt. Als consumenten meer letten op de prijs zal de markt stabiliseren." Slimme meters zorgen voor slimme gebruikers.

Zes rijvakken

Meteen is duidelijk waarom ook de overheid en de netbeheerders zo geïnteresseerd zijn in de technologie. Ons land wil volop inzetten op hernieuwbare energie. Maar die keuze brengt uitdagingen met zich mee. De elektriciteitsproductie van zonnepanelen en windmolens schommelt enorm. Op dagen met veel zon en wind is er meer dan energie genoeg, maar is het belangrijk om het net niet te overbelasten. En op dagen zonder zon en wind dreigen er bevoorradingsproblemen.

In beide gevallen kunnen slimme meters helpen. Hang ze allemaal aan elkaar, en je krijgt namelijk een 'slim elektriciteitsnet' (bij techneuten beter bekend als een smart grid). Turtelboom: "Jaarlijks investeren we 500 miljoen euro in de uitbouw van onze elektriciteitsnet. Dat is nodig om te zorgen dat het nooit overbelast raakt. Maar eigenlijk is een groot deel van die investeringen, wellicht een derde ervan, overbodig. Vergelijk het met een autostrade: nu bouwen we een autostrade van zes rijvakken om er tijdens de ergste momenten voor te zorgen dat er geen file is. Maar die momenten zijn heel zeldzaam. Met een slim netwerk is het mogelijk om met drie rijvakken toe te komen. Wanneer er overbelasting dreigt, kunnen de stromen dan snel worden omgeleid, zodat er geen probleem kan ontstaan."

En zoals gezegd: doordat slimme meters gezinnen aanzet om hun wasmachine niet om 17 uur aan te zetten, worden de ergste vraagpieken afgetopt. De kans dat het licht uitgaat wordt meteen aanzienlijk kleiner. Of hoe alles aan elkaar hangt, maar het toch steeds begint met slimme meters.

Wat heeft ons dan zo lang tegengehouden? In de eerste plaats de kostprijs. De vorige energieminister, Freya Van den Bossche (sp.a), wilde nooit haar fiat geven voor een uitrol. Turtelboom maakt zich sterk dat die ondertussen meevalt. Haar administratie werkt aan een nieuwe schatting. Een andere bezorgdheid, die op termijn misschien wel de belangrijkste wordt: een elektriciteitsnet dat volledig op informatica draait, kan worden gehackt door mensen van kwade wil.

Al stellen de Italianen van Enel haar een beetje gerust: van hun 31 miljoen meters is er nog nooit een gehackt.