Gratis crèche voor iedereen: gek of geniaal?

De christelijke vakbond ACV stelt voor om kinderopvang tot drie jaar gratis te maken in Vlaanderen. In een eerste fase zouden enkel gezinnen met een laag inkomen hiervan gebruik kunnen maken, maar uiteindelijk iedereen. 'Elke dag Sinterklaas', klonk het al snel bij critici.

Maar bij ACV zelf zijn ze stellig: het is mogelijk. "Wij hebben de berekeningen gemaakt", zegt nationaal secretaris Ann Vermorgen. "Als twee op de drie gezinnen er gebruik van maken, dan kost dat in totaal 1,1 miljard euro. Maakt iedereen er gebruik van, dan is dat 1,5 miljard euro. Als je weet dat pakweg 1,2 miljard euro naar de dienstenchequessector gaat, dan is dit gewoon een kwestie van keuzes maken."

Temeer omdat net bewezen is dat kinderen er baat bij hebben om op jonge leeftijd naar de opvang te gaan. Wie als baby naar de crèche gaat, is later gezonder, fitter, studeert beter en vindt een betere job. Zelfs financieel loont het. Een Europese studie heeft aangetoond dat voor elke euro die je investeert in kinderopvang, je daar later ruim het viervoudige voor terugkrijgt.

Duwtje

Het probleem is echter dat net diegene die dat extra duwtje in de rug het meest kunnen gebruiken, vandaag uit de boot vallen. Bij de kinderen uit gezinnen met een hoog inkomen gaat 65 procent naar de kinderopvang. Bij diegenen die opgroeien in een gezin met een laag inkomen is dat amper 19 procent.

"In die zin is het nog niet zo'n gek idee om kinderopvang gratis te maken", zegt professor Ides Nicaise (HIVA, KU Leuven). "Zeker het gratis maken voor die laagste inkomens zou een goeie zet zijn. Zoiets realiseer je natuurlijk niet van vandaag op morgen. Maar ooit zie ik dit mogelijk worden."

Ook professor en expert kinderopvang Michel Vandenbroeck (UGent) is het idee genegen om zeker voor die laagste inkomens de financiële drempel naar nul te herleiden. "Op dit moment moeten die mensen door een enorme administratieve rompslomp. Maar het helemaal gratis maken? Dan denk ik dat we nu toch nog andere katten te geselen hebben."

Veel belangrijker nog volgens hem dan dat per se iedereen gratis naar de crèche moet kunnen, is dat er voldoende geïnvesteerd wordt in kwaliteit. Want die enorme plus die kinderopvang op termijn oplevert, geldt natuurlijk alleen maar als die opvang kwalitatief is.

De Vlaamse crèches scoren goed, maar het kan nog een pak beter. We moeten af van het idee dat het louter om 'opvang' gaat: babysitten, eten geven en luiers verversen. De educatieve ondersteuning is even belangrijk. Kinderen moeten uitgedaagd en geprikkeld worden. Daar laten we nu kansen liggen." Die 'pedagogische kwaliteit' vindt trouwens ook minister Jo Vandeurzen (CD&V) belangrijk. Vanaf volgend jaar zal Kind en Gezin maatregelen nemen als crèches hier niet goed op scoren.

Daarnaast moeten er gewoon ook extra plaatsen in de kinderopvang komen. Of meer en beter geschoold personeel. "Op dit moment subsidiëren we één kinderverzorger per acht kinderen", zegt Vandenbroeck. "Geen enkele wetenschapper zal je zeggen dat dat een goede norm is."

Kraan

Het gratis maken van kinderopvang, vult die lacunes niet op. "Je kunt dat doen, maar dat betekent dat je ergens anders middelen wegtrekt", zegt professor Ive Marx (sociaal-economische wetenschap UAntwerpen). "Bovendien vraag ik me af of je zo wel die laagste inkomens bereikt. Dat zij hun kinderen niet naar een crèche sturen, heeft niet alleen met een financiële drempel te maken. Dit gaat over mensen die onregelmatige uren hebben, in ploeg werken of vaak weekendwerk doen. Onze kinderopvang is daar niet op voorzien."

Daarnaast vindt Marx het vreemd om iets gratis te maken, ook voor mensen die daar eigenlijk wel de middelen voor hebben. "Waarom zouden die hoge inkomens niet voor kinderopvang mogen betalen? Waarom zou je nog meer middelen wegtrekken om ze dan vervolgens elders te gaan zoeken? Het geld komt niet uit de kraan."