Realityshow met andermans kind
Stel dat je seks hebt met een man en dat die negen maanden later een kind krijgt, maar dan met een andere vrouw. Het overkwam de jonge fotografe Lisa Spilliaert, die meteen besliste dat ze het kind in kwestie jaarlijks wilde fotograferen. Hoe dat loopt, ziet u in haar intieme videoproject Growth Record.
Onversneden eerlijk. Dat is wel het minste dat je kan zeggen over Growth Record, het langetermijnproject van de Belgisch-Japanse fotografe Lisa Spilliaert dat nu in de Brusselse Beursschouwburg wordt getoond. Onomwonden vertelt ze in de voice-over over haar seksuele relatie met een Japanse man, die negen maanden later vader werd. Niet van haar kind, maar dat had wel gekund. "Zodra ik over de baby hoorde, wist ik dat ik hem wou fotograferen", vertelt de fotografe. "Sindsdien spreek ik één dag per jaar af met de vader en het kind in Japan. Nu zitten we al aan de vierde episode."
Maar het fotoproject stopt niet bij die familiekiekjes. Nauwgezet werden de ontmoetingen vastgelegd door een cameraman, met vier bevreemdende kortfilms tot resultaat. Bijna lijken het episodes van een realityshow, maar dan met een authenticiteit en metaforische gelaagdheid waar de Kardashians alleen maar van kunnen dromen. Typerend is de tweede episode, waarin het viertal urenlang in de auto vastzit. Als een wolkendek hangt de ongemakkelijkheid boven de beelden, de baby huilt onophoudelijk. "Zelfs hij kon de spanning voelen. Ik kan me goed voorstellen dat het jongetje op zekere leeftijd niet meer wil meedoen, dan stop ik ermee. Dat zegt dan ook iets over het werk, hoe een menselijke relatie zich voortzet."
Nieuwe hobby
Toch gaat Growth Record over meer dan relaties an sich, benadrukt Spilliaert. "Net door het moederschap zo averechts te interpreteren, wil ik traditionele familieconcepten in vraag stellen. Eigenlijk zijn ze niet meer dan een instituut, en toch hechten we er belang aan. Vanuit die interesse begon ik ook aan een studie in de rechten, mijn nieuwste hobby. Vooral de geschiedenis ervan inspireert me. Hoe eeuwenoude verboden nu nog als taboe gelden. Waarom mag je bijvoorbeeld niet vrijen met je bloedverwanten?"
Vaste patronen en vrije keuzes, ze vormen een snijvlak dat Spilliaert letterlijk toont. Terwijl het analoge fototoestel klikt en zoemt, zien we haar systematisch het filmpje wisselen, de compositie vastleggen en tegen technische limieten botsen. Daartegenover staan de snelle halen van de videocamera, die in een nonchalante reportagestijl toevalligheden vastlegt. "Die twee vormen van registratie gebruik ik heel bewust. Fotografie geeft altijd een illusie van stabiliteit, film toont net de ongrijpbaarheden in het leven. Op die manier gaat mijn werk ook over fotografie."
Lisa Spilliaert mag dan wel een oer-Vlaamse naam hebben, ze is dat allerminst. "Mijn vader is Belgisch, maar mijn moeder is Japans." Ze groeide als kind op in Tokio en verhuisde pas op haar zeventiende naar West-Vlaanderen, waar ze les ging volgen aan de Kunsthumaniora van Brugge. "Als tiener leek het me plots erg belangrijk om mijn Japanse roots langs moederskant te ontdekken." Nadien studeerde ze af aan het KASK in Gent.
Sindsdien gebruikt Lisa Spilliaert de zoeker van haar camera om de afstand tussen België en Japan te overbruggen. Daarbij is nostalgie nooit ver weg: zo speelt Hotel Red Shoes (2013), de eerste film die ze met haar zus Clara maakte, zich af in een love hotel vlak bij hun ouderlijke huis in Tokio. En daar gebeurt meer dan wat functioneel naakt: "Met zijn valse bakstenen en Europese versieringen steekt het hotel vreemd af tegen de vrij marginale wijk er rond. Daarom had het vroeger al zo'n impact op ons. Het werd de broeiplaats van ons dubbel verlangen naar België én Japan."
Visueel dagboek
Ze zegt het bedachtzaam, want Lisa Spilliaert verspilt geen woorden. Ze drukt zich vooral uit in haar foto's, die een visueel dagboek vormen waarin ze ongegeneerd haar vragen over kronkelende bloedlijnen en cultuurverschillen aftast. Zonder scrupules gooit ze haar eigen roots, relaties en emoties te grabbel. "Ik werk altijd autobiografisch, omdat ik gewoon niet anders kan. Ik heb er geen problemen mee om mezelf bloot te geven in mijn werk."
Ondertussen werkt Spilliaert aan haar eerste langspeelfilm, opnieuw samen met haar zus. "Maar met kwesties als onze roots heb ik intussen wel afgerekend. Nu willen we ons vooral op de betekenis van taal focussen."
Zolang haar bijzondere beeldtaal daarbij behouden blijft, zijn wij allang tevreden.
Growth Record is nog tot 22/12 te bezichtigen in Beursschouwburg, Brussel. beursschouwburg.be