Rechtsstaat kan tegen een stootje

te veel verantwoordelijkheid overlaat aan rechters', zegt advocaat Fernand Keuleneer.

De minachtende commentaren van N-VA over de rechterlijke macht maken hevige reacties los. De Hoge Raad van Justitie, de hoogste rechterlijke instantie van ons land, waarschuwt voor "Turkse toestanden". Als de scheiding tussen uitvoerende en rechterlijke macht steeds dunner wordt, dan dreigt volgens voorzitter Christian Denoyelle het vertrouwen in alle instellingen verloren te gaan.

Ook andere rechterlijke organisaties schuwen de sterke taal niet. De Ordes van Vlaamse, Franstalige en Duitstalige balies spreken allemaal van een zware inbreuk op de scheiding der machten. Dat staatssecretaris Theo Francken (N-VA) zich weigert neer te leggen bij een beslissing van een rechter, gaat er bij hen niet in. Zelfs als hij naar cassatie trekt, dan nog moet hij zich daar aan houden.

De Franstalige associatie van magistraten (ASM) ziet de Belgische democratie in elkaar stuiken. "De rechtsstaat en de democratie zijn ernstig bedreigd", klinkt het. "Het feit dat politici verkozen zijn, laat hen niet toe de Grondwet, de internationale verdragen en de wet te verkrachten." Kortom, Theo Francken verkracht de Grondwet.

Niet gelukkig

In hoeverre zijn die felle reacties gerechtvaardigd? Daarvoor moet je kijken naar de twee elementen die deze zaak zo speciaal maken. Eén: de weigering van een regeringslid om zich bij een gerechtelijke beslissing neer te leggen. Twee: de uitspraak van het Brusselse hof van beroep die daaraan vooraf ging.

"Het is een feit dat de rechter zich op een erg extensieve interpretatie baseert van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens", zegt gerenommeerd advocaat Fernand Keuleneer. "Ik begrijp dat N-VA niet gelukkig is met die interpretatie. Ik ben daar ook niet gelukkig mee."

Zo geeft de topadvocaat N-VA-voorzitter Bart De Wever in principe gelijk. De Wever haalde gisteren uit naar de activistische opstelling van sommige rechters in hun uitspraken. "In plaats van rechtsregels te toetsen, gaan de rechters de regels niet alleen zelf interpreteren maar er ook een eigen betekenis aan geven", klonk het. Volgens hem geeft de rechter een vrijgeleide aan alle vluchtelingen ter wereld om een visum aan te vragen in België.

Of dit incident blijvende schade zal aanrichten? Uit de reacties zou je opmaken van wel, maar volgens Keuleneer valt dat allemaal wel mee. "Dit dossier gaat geen permanente wijzigingen aanbrengen aan de Belgische rechtspraak", meent hij. "Vergeet niet dat dit om een uitzonderlijke uitspraak gaat die het gevolg is van het juridische knoeiwerk bij de Dienst Vreemdelingenzaken. Hadden zij hun zaak een beetje serieus aangepakt, dan hadden ze die gewonnen."

Niet consequent

De politiek is volgens Keuleneer wel toe aan een gewetensonderzoek. De manier waarop ze omgaat met de rechterlijke macht klopt niet. "Ik waarschuw al twintig jaar dat de wetgever te veel verantwoordelijkheid overlaat aan rechters. Onze wetboeken staan vol vage begrippen zonder definitie, waardoor rechters niet anders kunnen dan ze zelf te interpreteren. Dan moet je achteraf ook niet komen klagen als zij die anders interpreteren dan je zelf wil."

Op dat vlak gedraagt N-VA zich niet erg consequent. De partij keurde in oktober mee een Europese resolutie goed waarin de Europese Commissie wordt gevraagd om wetsbijstand te verlenen aan organisaties die procedures willen aanspannen tegen overheden die democratische waarden en fundamentele rechten schenden. "Precies wat er in deze visumzaak gebeurt", zegt Keuleneer.

Onlangs paste de regering-Michel de vergoeding van pro-Deoadvocaten aan zodat asielzoekers hun procedure niet meer eindeloos zouden rekken. Nu doet ze dat zelf in deze zaak.