Triomf met wrange nasmaak
Het zou, zonder de kwestie van het kruisgraaien, helemaal geen slecht debat zijn geweest voor de Republikeinen. Maar Trump, de grote narcist, is nu helemaal op zichzelf aangewezen.
De toon was vijandig (Donald Trump en Hillary Clinton gaven elkaar geen hand voor het debat), de beschuldigingen waren extreem, er werd gelogen en gedraaid. Zo heeft Trump de Republikeinse nominatie in de wacht gesleept. De haat jegens de Democraten in het algemeen en Clinton in het bijzonder is de culminatie van jaren polarisatie, waaraan alle Republikeinen hebben meegedaan.
Dat Trump stelde dat Clinton in de gevangenis wordt gegooid als hij president wordt was een dreigement dat nog nooit is geuit in de Amerikaanse verkiezingen. Maar het was niet alleen Trump die hier sprak. Het was de echo van Cleveland, waar duizenden afgevaardigden massaal iets vergelijkbaars scandeerden. Trump had gewoon de goede toon te pakken.
Na het eerste kwartier was het zelfs een inhoudelijk debat te noemen, in de Republikeinse zin van het woord. Trump haalde uit naar Obamacare, naar de e-mails van Clinton, en naar haar toespraken voor Wall Street; het ging over de gevallen diplomatieke post van Benghazi, over Clintons staat van dienst en oordeelsvermogen, het ging over energie en handelsverdragen, over IS en Syrië, over vluchtelingen en veiligheid.
Trump had zich voorbereid, was agressief maar beheerst, zonder armgebaren en hysterische stem, en Clinton kon zijn slagen niet altijd ontwijken. Het was een vertoning waarmee de Republikeinen best tevreden konden zijn, zeker na het rampzalige eerste debat.
Naast Clinton viel hij ook voortdurend de twee debatleiders aan, die meer dan anders het debat daadwerkelijk modereerden. "Eerlijk hoor, drie tegen één", beklaagde Trump zich, waardoor hij zich weer in de underdogpositie manoeuvreerde. Het was weer Trump tegen de gevestigde orde, en aan het af en toe lachende publiek te horen was dat precies wat dat wilde zien.
Alleen: toen was er nog het kruisgraaien.
Met zijn debat leek Trump de meeste van zijn kiezers aan boord te hebben gehouden van het schip dat dit weekend slagzij begon te maken. Maar kiezers winnen is bijna onmogelijk geworden. Onder hoger opgeleide, vrouwelijke, jongere en onafhankelijke kiezers was hij al niet bijzonder populair, en dat is er met zijn seksistische uitlatingen, vrijdag geopenbaard door The Washington Post, niet beter op geworden.
Debatleider Anderson Cooper van CNN zei dat die uitspraken ("Ik grijp vrouwen bij de poes") neerkwamen op aanranding, en vroeg of ze op waarheid berustten. Trump probeerde de vraag eerst te ontwijken door het over IS te gaan hebben, maar Cooper hield aan. Toen Trump geen kant meer op kon zei hij haastig: "Nee, dat heb ik niet gedaan." En zei hij dat hij Amerika weer veilig ging maken.
Continu probeerde hij de aandacht naar Clinton te verleggen. Trump had voor het debat een persconferentie georganiseerd met vrouwen die Bill Clinton in de jaren 80 en 90 van seksuele intimidatie hebben beschuldigd - en Trump gebruikte die vrouwen in het debat. Volgens hem is niet alleen Bill, maar ook Hillary Clinton schuldig aan vrouwonvriendelijk gedrag, omdat zij de vrouwen met karaktermoord onschadelijk wilde maken. "Ze moest zich schamen", zei Trump tot drie keer toe.
Maar Clinton ontweek de insinuaties. "Als zij zich verlagen, gaan wij naar een hoger niveau", citeerde ze Michelle Obama. Ze noemde de beschuldigingen (die in elk geval voor een deel op waarheid berusten, bleek afgelopen week in The New York Times) onwaar en kon daarmee wegkomen - als slachtoffer van overspel heeft ze meer krediet dan de aanstichters ervan.
'Dit is wél wie hij is'
Clinton kwam passiever en minder scherp over dan twee weken geleden, maar had daar genoeg aan. Haar centrale boodschap dat Trump een narcist is die niet geschikt is voor het presidentschap is voor altijd bevestigd door de onthullingen van vrijdag. Toen Trump zijn schunnige opmerkingen probeerde te bagatelliseren en suggereerde dat dat niet de echte Trump was, had Clinton haar tekst klaar.
"Dit is wél wie Donald Trump is. Want het zijn niet alleen vrouwen, en het is niet alleen deze video die vragen opwerpt over zijn geschiktheid als president, want hij heeft het ook gemunt op immigranten, Afro-Amerikanen, Latino's, gehandicapten, krijgsgevangenen, moslims en zo veel anderen." En dat was wat bleef hangen.
Trump had het debat gezien de lage verwachtingen dan wel gewonnen, maar de Republikeinen hadden verloren. Partijleider Paul Ryan gaf senatoren en afgevaardigden vrij baan om zich te distantiëren van Trump, zodat zij niet door hem worden besmet. Trump, de grote narcist, is nu op zichzelf aangewezen.