Revolutie tegen wereldbeeld van 9/11
De geschiedenis is in beweging, en dat pal aan de zuidelijke grenzen van Europa. En ook al kijkt de hele wereld toe, Europa zal de eerste zijn om de gevolgen ervan te voelen, wat die ook mogen zijn.
Dat is de reden waarom de lidstaten van de Europese Unie vorige vrijdag duidelijk maakten dat we achter het Egyptische volk staan en zijn terechte strijd voor politieke rechten, sociale rechtvaardigheid en economische ontwikkeling. Een ordelijke en spoedige overgang moet nu van start gaan. We kunnen de afloop van de gebeurtenissen in Egypte niet voorspellen. Het zou dom zijn dat te beweren. Anderzijds moeten we minstens proberen de gebeurtenissen in het juiste kader te duiden.
Daartoe wil ik een paar opmerkingen geven.
1. Later dit jaar is het de tiende verjaardag van de aanslagen van 9/11. Toen leken die een nieuw tijdperk in te luiden. Sommige mensen begrepen dat verkeerdelijk als een tijdperk van geweld en spanningen tussen het Westen en de moslimwereld. De verbazingwekkende gebeurtenissen van de voorbije weken veranderen dat beeld. Ze passen niet binnen het post-9/11-kader. De protesten in Tunis, Caïro en anderhalf jaar geleden al in Teheran gaan niet over religie. Nee, de aspiraties van de demonstranten zijn typisch voor alle jonge mannen en vrouwen in de hele wereld: banen en rechtvaardigheid, een zeg over het beleid in het land, het recht op vrije meningsuiting. We zien geen extremisme, geen botsing van beschavingen, maar een episode in het tijdloze gevecht voor vrijheid en recht. Als dit besef doordringt bij de Europese publieke opinies zou het ook ons beeld van de Arabische wereld kunnen veranderen.
2. Volgens mij is de wereld veel harder veranderd dan we denken. Is het niet merkwaardig dat de Centraal- en Oost-Europese landen democratie hebben gerealiseerd zonder burgeroorlog? Dat Zuid-Afrika de apartheid uiteindelijk zonder geweld afwierp? En is het niet heel bemoedigend dat dat allemaal plaatsvond los van een Koude Oorlogachtige controle van een wereldmacht? We moeten hopen en ervoor ijveren dat de gebeurtenissen in Tunesië en Egypte ook dat pad volgen. Sommigen betwijfelen dat menselijke vooruitgang mogelijk is. Het is wel degelijk mogelijk. We zien niet enkel verandering, we zien vooruitgang, menselijke vooruitgang.
3. De gebeurtenissen in Tunesië en Egypte herinneren er ons allemaal aan dat stabiliteit kan leiden tot immobilisme. Alles inzetten op stabiliteit is dan ook niet het ultieme antwoord. Er is een verschil tussen stabiliteit en duurzaamheid. Dat laatste heeft zijn wortels in economische resultaten en sociale rechtvaardigheid, in vrijheid en democratie. Een politiek systeem dat geen vreedzame verandering toestaat, blijft ten gronde zwak. Ik vind dat dit besef meer aandacht verdient in ons buitenlands beleid, in onze verwachtingen - en niet alleen ten aanzien van het Midden-Oosten.
4. Ook als alle ‘ingrediënten’ voor een revolte aanwezig zijn, weet je nooit wanneer ‘de kurk uit de fles gaat’, wanneer ‘genoeg genoeg is’. Sommige commentatoren merken dezer dagen fijntjes op dat veel politieke actoren in het Westen ‘verrast’ waren door de gebeurtenissen in Tunesië en Egypte. Dat is naast de kwestie. Natuurlijk waren ze verrast. Dat waren we allemaal. Revoltes zijn even onvoorspelbaar als aardbevingen.
5. De gebeurtenissen in Tunesië en Egypte, en de rol die sociale netwerken zoals Facebook gespeeld hebben, tonen nogmaals aan hoe alle moderne samenlevingen gedijen bij gratie van een vrij verkeer van goederen, mensen en informatie. Het is belangrijk dat we die netwerken beschermen, bijvoorbeeld door samenwerking - niet het minst tussen de VS en Europa - op het vlak van cyberbeveiliging.
Gaan we van hoe de gebeurtenissen te lezen naar de vraag: wat doen we nu? Hoe moeten wij, als Europese Unie, reageren? Vorige vrijdag besprak de Europese Raad de situatie uitgebreid. Alle 27 nationale leiders van de Unie beseffen dat wat zich afspeelt op de openbare pleinen van Tunis en Caïro heel dicht bij ons gebeurt. De regionale veiligheid is belangrijk. We beslisten ook hoe we politieke, economische en sociale hervormingen willen steunen.
We willen helpen om de energie die in de straten van Caïro vloeit te kanaliseren in de richting van een vreedzame overgang naar een pluralistische democratie. Als je ziet met hoe veel zelfbeheersing de mensen demonstreren, dan is dat mogelijk. Als een bevorderlijk klimaat gecreëerd wordt, dan kan dialoog leiden tot verandering.
We moeten helpen om sociale en economische kansen te scheppen, bijvoorbeeld via handel en investeringen, en we moeten helpen om een omgeving te creëren voor vrij ondernemerschap in plaats van vriendendienstkapitalisme. Dat is cruciaal voor een regio waarin miljoenen mannen en vrouwen gebukt gaan onder een gebrek aan opleiding, een gebrek aan banen, een gebrek aan vooruitzichten.
De Europese Unie pleit voor een nieuw partnerschap met landen in de regio die politieke en economische hervormingen nastreven.
Pluralisme
Nog een laatste bedenking. Ook al is ‘pluralisme’ bijna identiek aan ‘democratie’, toch is het nuttig om dat aspect te blijven onderstrepen. Een democratie is meer dan vrije en eerlijke verkiezingen; het veronderstelt een goed bestuur, mensenrechten en openheid ten aanzien van alle religies en overtuigingen.
Tegen hen die vrezen dat vrije verkiezingen in de Arabische wereld de weg plaveien voor fundamentalisme, zeg ik: niet noodzakelijk. De geschiedenis herhaalt zichzelf, maar nooit op dezelfde manier. Wat wij in Europa doen, kan een verschil maken. Maar de toekomst van Egypte ligt eerst en vooral in de handen van de Egyptenaren.