Nota-Vande Lanotte is in veel opzichten een stap achteruit

Johan Vande Lanotte heeft tot nu toe ruimschoots gedaan wat het Belgische establishment van hem verlangde. Zijn opdracht bestond er immers vooral in om tijd te winnen: tijd om de N-VA geleidelijk aan uit te roken. Maar ook tijd om in de publieke opinie een gevoel van gelatenheid en desinteresse te doen ontstaan. In die omstandigheden wordt het voor de N-VA steeds moeilijker om de coalitiegesprekken op te blazen en de kiezers ervan te overtuigen dat wat nu voorligt niet veel soeps is. Te meer omdat de commentatoren meer dan ooit in de ban zijn van het compromisfetisjisme: elk compromis is goed, als het ons maar uit de impasse haalt, ook al is slechts eventjes. Wie dan nog moeilijk doet over allerlei details en kleine lettertjes, die is een extremistische spelbederver.

Maar je hoeft zelfs nog niet af te dalen tot het niveau van de kleine lettertjes om te zien dat wat Vande Lanotte voorstelt in veel opzichten een stap achteruit is. Neem nu de koppeling van de federale aan de regionale en Europese verkiezingen. Het is vanuit democratisch oogpunt moeilijk te verantwoorden dat we in de toekomst nog maar om de vijf jaar verkiezingen zouden hebben (abstractie gemaakt van de lokale verkiezingen). Die maatregel is vooral ingegeven door een panische angst voor de kiezer. In de ogen van het establishment heeft de Vlaamse kiezer het de voorbije decennia wat al te bont gemaakt door massaal te stemmen voor antisysteempartijen. Door het aantal democratische inspraakmomenten drastisch te beperken, kan die balorige kiezer worden geringeloord. Voortaan zullen de politici zich vijf jaar lang ongestoord kunnen nestelen in het parlementaire fluweel. De Vlaams-nationalisten weten het al lang: België kan enkel worden gehandhaafd door de democratie af te bouwen.

In het licht daarvan wekt de dolenthousiaste reactie van Groen! verbazing. Want onder het systeem Vande Lanotte zou die partij vandaag niet meer bestaan. Door de verkiezingsnederlaag van 2003 verloor die partij in één klap alle federale subsidies. Mochten er in 2003 ook regionale verkiezingen gehouden zijn, dan was de partij alles kwijt geweest en had ze onmogelijk het hoofd boven water kunnen houden tot de volgende verkiezingen van… 2008. Maar goed, de groenen hebben in 2002 (met het invoeren van de kiesdrempel) al blijk gegeven van een opmerkelijk talent om putten te graven waar ze nadien zelf invallen.

Het laten samenvallen van de federale en regionale verkiezingen (om de vier jaar) zou hoogstens te verantwoorden zijn in een echt confederaal model. Maar het is duidelijk dat we met de overheveling van wat bric-à-bracbevoegdheden (in de woorden van Bart De Wever op 3 september) lichtjaren verwijderd zijn van dat echte confederalisme. Erger nog, met Vande Lanotte wordt het door de N-VA gewenste confederalisme met twee meer dan ooit een onbereikbare droom. Dat komt omdat het Brussels Gewest aanzienlijk wordt versterkt, niet alleen financieel maar ook institutioneel.

Taalgemengde lijsten

De voorbije staatshervormingen waren altijd een moeilijke evenwichtsoefening tussen het Vlaamse model van twee grote gemeenschappen en het Franstalige model van drie gewesten. De staatshervorming van Vande Lanotte doet de balans definitief doorslaan naar de drie gewesten. In Brussel zouden de Vlaamse en de Franse Gemeenschap bevoegd moeten worden voor een bij uitstek persoonsgebonden aangelegenheid als de kinderbijslagen. Maar Vande Lanotte wil die bevoegdheid toekennen aan het Brussels Gewest (technisch gesproken de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie, wat in de praktijk op hetzelfde neerkomt).

Die verregaande Vlaamse toegeving hing al een tijdje in de lucht. Nieuw is echter dat Vande Lanotte nu ook het verbod op taalgemengde lijsten in Brussel wil opheffen. Dit zou op termijn ronduit dramatische gevolgen hebben voor de positie van de Vlamingen in Brussel. Vandaag kan men voor het Brussels parlement enkel kandidaat zijn op een eentalig Vlaamse of een eentalig Franstalige lijst. Dit systeem zorgt ervoor dat de Vlaamse leden van het Brussels Parlement stevig verankerd zitten in de Vlaamse partijen en dus ook fungeren als politieke arm van die partijen in Brussel. Op die manier kan Brussel niet worden bestuurd tegen Vlaanderen in. Het is enkel onder die voorwaarde dat de Vlamingen in 1989 akkoord zijn gegaan met een verregaande autonomie voor het Brussels Gewest. Niet voor niets sturen de Franstaligen al geruime tijd aan op tweetalige lijsten in Brussel. Want op die manier zullen steeds meer ‘Vlaamse’ politici schatplichtig worden aan de Franstalige partijen. En dan wordt Brussel meer dan ooit een zwart gat in Vlaanderen.

Wie nog enigszins gelooft in een (con)federale staatsstructuur met twee kan dan ook maar tot één conclusie komen: de staatshervorming die Vande Lanotte voorstelt zou de slechtste zijn sinds die van 1970.