Preview op de toekomst

Next stop: the Future'. Het is de reclameslogan van Mercedes in een Milanese metrohalte, maar het had even goed het motto van de designbeurs kunnen zijn. Bij de jaarlijkse beurs van Milaan denkt iedereen spontaan aan stoelen. Veel stoelen. Maar de meest interessante en opwindende dingen gebeuren in de marge van het officiële Salone Internationale del Mobile. Daar wordt de toekomst vormgegeven. Zoals bij modeshows kunnen een aantal tendenzen gespot worden. Wij onderscheidden in het boeiende randprogramma alvast drie trends voor de toekomst.

De opmars van de 3D printer

Een 3D printer werkt volgens hetzelfde principe als een gewone printer, maar print in plaats van inkt een ander materiaal. Zo ontstaat er, laag per laag, een object in 3D. En dat hierin de toekomst ligt, mag blijken uit de veelvuldige aanwezigheid van 3D-printers op diverse locaties in Milaan.

Het Italiaanse designtijdschrift Domus presenteert in het Palazzo Clerici een van de meest interessante tentoonstellingen. Onder de titel The Future in the Making verkennen de tentoongestelde ontwerpers de nabije toekomst. Zo onderzoekt Nederlander Dirk Vander Kooij de vraag: Wat als meubels gedownloaded konden worden? Zijn Endless Robot heeft lange armen die 3D-printers zijn. Van gerecycleerd afvalmateriaal printen ze stoelen in één lange, ononderbroken lijn.

De architecten van GGlab gaan nog een stapje verder. In samenwerking met de Spaanse chef Paco Morales passen zij de techniek van 3D-printen toe op gastronomie. Momenteel printen ze chocolade en kaas. "Het voordeel van 3D-printen voor voedsel is de controle die je hebt. Je kunt tot op de millimeter precies zijn, wat met de hand niet mogelijk is. Zo kun je voedsel gaan customizen qua vorm en smaak."

Ook in het MOST Salone, een grote expo op initiatief van de Britse ontwerper Tom Dixon, zijn 3D-printers te vinden. Prachtig tentoongesteld in het Nationaal Museum voor Wetenschap en Techniek is een vitrine met kleine, kleurige voorwerpen gemaakt met een 3D-printer: een draak, een windhond, een oud Grieks standbeeld of een miniatuurzeilboot tot in detail afgewerkt.

Open source voor objecten en gebouwen

De Belgische ontwerper Thomas Lommée richtte een aantal jaren geleden (in samenwerking met het huis voor actuele kunst Z33) OpenStructures op. "Dat is een onderzoeksproject waarin we de mogelijkheid exploreren van een modulair constructiemodel in plaats van het klassieke hiërarchische systeem", zegt Lommée. "Een voorbeeld uit de software is Wikipedia, dat gemaakt wordt door de gebruikers. Op basis van gedeelde templates die telkens terugkomen genereren zij inhoud. Mijn vraag was: kun je zoiets ook doen voor objecten en gebouwen? Kunnen we een modulair systeem ontwikkelen à la Meccano, een dynamische puzzel waaraan alle gebruikers een stuk kunnen toevoegen?"

In dit systeem hoeft een auto niet voor eeuwig een auto te zijn. Alles bestaat uit onderdelen die weer uit elkaar gehaald kunnen worden en nadien tot iets nieuws verbouwd kunnen worden. "Dat creëert een dialoog tussen de gebruikers en de producent, waardoor er een ander soort economie ontstaat, meer gebaseerd op samenwerking en overleg."

Op de online database van deze Meccano voor gevorderden staan alle onderdelen die tot nu toe ontworpen werden. "Het uiteindelijke doel is om OpenStructures van de galerie naar de realiteit te brengen door een object in productie te laten gaan", zegt Lommée.

Conclusie? Joseph Beuys wist al dat "jeder Mensch ein Künstler" is. Maar met de 3D-printer en opensourcestructuren wordt iedereen in deze tijd ook maker of ontwerper.

Alternatieve grondstoffen aanboren

Dat grondstoffen schaars worden, hebben ontwerpers goed begrepen. Velen gaan dan ook op zoek naar een duurzaam alternatief. Het Amsterdamse collectief Droog organiseert in het Palazzo Clerici een future furniture fair waarin zowel echte als fictieve oplossingen gepresenteerd worden. Zo gebruikt Markus Kayser in zijn Solar Sinter de zon en het zand van de woestijn als ruwe energie en materiaal om in de Sahara objecten te produceren met een 3D-printer. Een andere oplossing heet Wild Goods. Christien Meindertsma stelt voor om van het skelet van aangereden herten koffiekopjes te produceren. Koffie drinken uit dood hert. Alles voor het milieu.

Ook interessant is het idee van een groep designstudenten om insecten te introduceren in het westerse dieet omdat die minder ruimte en energie vragen om te kweken dan vee. Zo willen ze het wereldvoedselprobleem bestrijden. Insecten zitten vol proteïnes en bevatten weinig vet en cholesterol. Het enige probleem is cultureel: westerlingen gruwelen bij de gedachte aan het eten van insecten. Daarom ontwierpen de studenten het merk Ento. Langzaamaan willen ze het taboe om insecten te eten doorbreken. In Milaan presenteren ze gezond en aantrekkelijk uitziende 'ready-made meals': een potje Grasshopper Pâté, een doos met achttien 'Organic & Locally Grown Honey Catterpillar Croquettes'. Einddoel: tegen 2020 ligt in elke lokale supermarkt verse sprinkhaan in de rekken.

Z33 presenteert 'The Machine'

Huis voor actuele kunst Z33 presenteert in Milaan een preview van de tentoonstelling The Machine, die deze zomer in C-Mine in Genk te zien zal zijn. "Ontwerpers eigenen zich steeds meer materiaal, machines en systemen toe", zegt artistiek directeur van Z33 Jan Boelen. "Ze zijn niet langer afhankelijk. Bovendien denken ze steeds meer in netwerken. In onze huidige maatschappij is alles aan elkaar gelinkt. Ook natuur en cultuur komen samen." In Spiderfarm laat Thomas Maincent zijdespinnen uit Madagascar een web produceren, een product dat honderd procent natuurlijk én heel stevig is. Daarmee kan hij objecten maken. The Metabolic Factory van Thomas Vailly gebruikt menselijk haar als grondstof. "Ik meng het haar met andere materialen voor de stevigheid en de flexibiliteit, maar het blijft voor 99 procent haar." Met dat materiaal maakt hij bekers, waarin je op sommige plekken het haar nog ziet zitten. "Wat me interesseert, is het sterke emotionele potentieel van dit materiaal. Sommige mensen kunnen er niet naar kijken. Het vervult hen met afschuw."

"In The Machine leggen de ontwerpers de kiemen voor nieuwe economische processen die echt duurzaam zijn", zegt Boelen. "Er komen nieuwe verhoudingen tussen arbeid, productiemiddelen en kapitaal. Het is bijna een nieuw communistisch ideaal."