Chatterton Henry Wallis, 1856
De Engelse schilder Henry Wallis (1830-1916) scoorde een succès de scandale, toen hij 1856 zijn portret van de dode Chatterton tentoonstelde. Een romantisch werk, dat door zijn realistische details en sterke symboliek nauw aansluit bij de prerafaëlitische schilders, die terugwilden naar de eerlijke eenvoud van voor Rafaël.
CHATTERTON
De jongeman is de dichter Thomas Chatterton (1752-1770), die op 17-jarige leeftijd zelfmoord pleegde en een cultfiguur werd. Chatterton had als knaap middeleeuwse gedichten geïmiteerd, op oud perkament gekopieerd en als origineel werk van de 15de-eeuwse monnik Thomas Rowley gepresenteerd. Hij werd echter als vervalser ontmaskerd. Later probeerde hij in Londen vruchteloos aan de kost te komen als liedjesschrijver. Hij pleegde - verarmd en verbitterd - zelfmoord door arsenicum in te nemen. Wallis laat Chatterton vredig rusten, maar volgens contemporaine bronnen werd de dichter aangetroffen met een verkrampt lichaam, een van pijn vertrokken gezicht en het flesje vastgeklampt in zijn hand.
ARM
Wallis beeldt Chatterton af in de pose van de dode Christus, het is een bijna klassieke piëta. Zijn afhangende rechterarm leidt onze blik naar het medicijnflesje op de grond. Iets verder, onder het bed, ligt een uitgetrapte schoen. Chatterton is een mooie martelaar die voor de goede zaak gestorven is: zijn dichtkunst. Wallis werd in 1856 dan ook door diverse critici aangevallen omdat hij zelfmoord zou verheerlijken. Tegelijk geeft de schilder een beeld van de kunstenaar als onconventionele bohemien, die voor zijn kunst in armoede leeft: een tot op vandaag onuitroeibaar cliché. Chatterton mag dan straatarm zijn geweest, hij bleef een dandy: dat zet Wallis in de verf met de opvallend blauwe kniebroek en de dikke rode jas, die slordig op de stoel ligt.
SNIPPERS
Links staat een open kist met de ongepubliceerde gedichten. Op de grond ervoor liggen snippers: het zijn onder meer zijn bijdragen voor de Middlesex Journal, die Chatterton net voor zijn dood kapotgescheurd heeft.
ROOS
Henry Wallis is in het krappe zolderkamertje in Brooke Street, waar Chatterton in armoede leefde, schetsen gaan maken voor zijn schilderij. Hij heeft er een claustrofobische, strak opgebouwde, driehoekige compositie van gemaakt. Centraal staat het venster, waardoor hij het licht gefilterd naar binnen laat vallen en zo de scène langs achteren verlicht. Achter de kapotte en vieze ruitjes zien we de contouren van St. Paul's Cathedral. De zon komt op - ongetwijfeld ironie van de schilder. Op de vensterbank staat een verflensende roos, rechts op een tafeltje is een kaars net uitgegaan: twee symbolen van vergankelijkheid.
Het schilderij behoort tot de collectie van Tate Britain, Londen. www.tate.org.uk