'Verwacht geen wonderen van een verkeersplan'

"Gezonder? Laat me niet lachen." Het gezicht van de oudere man spreekt boekdelen. Het woord 'circulatieplan' doet zijn oorspronkelijke glimlach prompt verdwijnen. Hij wijst naar zijn straat, de Elyzeese Velden, een relatief rustige straat langs het water. Voorlopig toch, want de straat wordt door het circulatieplan straks een doorgangsroute voor wie in en uit de Rabotwijk wil. De bewoners zijn ongerust, ze vrezen dat ze vanaf volgende week meer verkeer te verwerken zullen krijgen. "Hoe kunnen wij daar nu gezonder van worden?", zucht de man.

In theorie klinkt het logisch: verkeer uit de binnenstad halen leidt tot meer gezonde lucht. En gezonde lucht is wat Gent nodig heeft. De stad doet het namelijk niet zo denderend op de gezondheidsindex. Op ongeveer 30 procent van de dagen wordt in Gent een slechte tot middelmatige luchtkwaliteit gemeten. En daarbij is verkeer de grootste boosdoener. In het centrum van Gent is dat verkeer goed voor 18 procent van de uitstoot van fijnstof, 40 procent van de uitstoot van roet en 80 procent van de uitstoot van NOx (stikstofoxiden).

Het verkeer zo veel mogelijk uit die buurten halen, is in theorie wel degelijk een goede zaak, stelt Tim Nawrot, professor algemene milieukunde en duurzame mobiliteit aan de UHasselt. "Verkeer weren kan uiteraard een positief effect hebben op de luchtkwaliteit. En dat heeft dan weer gevolgen voor de gezondheid. Slechte luchtkwaliteit is een risicofactor voor onder meer hart- en vaatziekten. Astmapatiënten hebben meer last en we zien ook een lager geboortegewicht bij baby's."

Of dat allemaal spectaculair zal verbeteren door de invoering van dit plan, is moeilijk te zeggen. Ook professor Nawrot blijft kritisch. "In de praktijk zijn er vaak enkel erg lokale effecten. Luchtkwaliteit wordt wel vaker ingeroepen bij grootse verkeersplannen. Maar dat moet soms met een korreltje zout worden genomen. Denk maar aan de overkapping van de Antwerpse ring. Dat moeten we doen omwille van de luchtkwaliteit, klinkt het dan. Daar ben ik niet zo van overtuigd. De luchtverontreiniging die in die tunnels zit, moet er via de tunnelmonden uit. Dan krijg je het fenomeen dat het op de ene plaats wat zal verbeteren en op de andere wat zal verslechteren. Hetzelfde verhaal geldt voor Gent met dit plan."

Stadsring de dupe?

Moeilijk punt in het plan is alleszins de R40, de stadsring rond de historische kern. Alle autoverkeer wordt vanaf volgende week verdeeld door die stadsring, waardoor de druk vooral daar komt te liggen. De omwonenden voelen zich alvast genaaid. Want zij zullen meer verkeer en meer uitstoot te verwerken krijgen, vrezen ze.

Een terechte vrees, meent Eddy Vanzieleghem van GentMobiel, de actiegroep die samen met N-VA handtekeningen verzamelde voor een volksraadpleging over het circulatieplan. "Het plan verplaatst een groot stuk van de problemen naar de stadsring. De ring zal niet alleen nog drukker worden dan die nu al is, vooral ter hoogte van de in- en uitgangen van de sectoren met de stadsring zal de situatie rampzalig zijn. Alle verkeer in de sectoren wordt namelijk via een of twee hoofdassen naar binnen en buiten geleid. Niet alleen de bezoekers, ook voor alle bewoners van die sector zelf. Op die punten worden alle problemen dus geconcentreerd. Je zult daar maar wonen, denk ik dan."

Dat de stadsring het heikel punt is in het plan, wil ook schepen Filip Watteeuw (Groen) best toegeven. Maar de voorbije maanden zijn tientallen kleine ingrepen doorgevoerd om de doorstroming op die R40 te verbeteren. 100 procent garantie bieden dat alles goed blijft lopen op die stadsring kan niet, weet ook Watteeuw. "Het plan kan ook niet werken als iedereen zich gewoon met de auto blijft verplaatsen. Bedoeling is alvast dat de bewoners van de sectoren gaan zoeken naar andere manieren om zich te verplaatsen. Dat ze dus net niet massaal via die grote assen op de ring terechtkomen."

Experts zien nog een ander fenomeen, waardoor de luchtkwaliteit ook rond de ring wel kan meevallen. "Het kan daar inderdaad wat drukker worden", stelt Anne Leemans, expert mobiliteit en planning en secretaris-generaal van Ydesign Foundation. "Maar de densiteit is daar wel minder dan in de binnenstad. Er wonen gewoon minder mensen rond de stadsring en er is bovendien meer open ruimte, waardoor de uitstoot weg kan."

Klopt, zegt ook professor Nawrot. Het zijn vooral de kleine, smalle straatjes in de historische buurten die nu een probleem zijn. "Daar speelt wat wij het 'street canyon-effect' noemen. In smalle straten met hoge bebouwing waar weinig wind kan doorwaaien, kan de vervuiling moeilijk weg en blijft er onverdund hangen. De stadsring is een brede boulevard, waar dat effect nauwelijks speelt. Het verkeer uit de smalle straten halen en naar een brede boulevard brengen, is dus wel degelijk een goed plan."

Hoe groot het effect zal zijn, is erg moeilijk te bepalen. Daarvoor zijn frequente metingen nodig op verschillende plaatsen in de stad. Gent is daar al mee bezig. Vorig jaar werden op vijftig plaatsen metingen gedaan. Die worden de komende jaren herhaald. Pas dan zullen de effecten duidelijk zijn. "Onderzoek is prima", stelt ook professor Nawrot. "Maar één ding is zeker: je kunt van een verkeersplan nu eenmaal geen wonderen verwachten."

Druk door toerisme

Luchtkwaliteit is één ding. Maar wordt het straks ook leefbaarder in het centrum van Gent? Dat valt nog te bezien, meent Dominique Vanneste, professor geografische economie aan de KU Leuven. Ze is gespecialiseerd in het bestuderen van de draagkracht van toeristische steden. "We zien het vaak in andere steden waar de binnenstad aantrekkelijker wordt: er komen nog meer toeristen en dat verhoogt vooral de druk op de woonbuurten rond de historische kern. Het begrip 'toerist' moet je hier ook ruim zien. Dat zijn niet enkel buitenlandse bezoekers, maar ook mensen uit de andere wijken of de rand van de stad die in Gent komen shoppen of er naar de film of het theater gaan. De vrees is dat de druk op de woonbuurten nog zal toenemen. Nog meer verkeersdruk en lawaai. De vergelijking met Brugge of Venetië is misschien wat overdreven, maar het is toch niet meer zo veraf."

Het klopt volgens Watteeuw dat het centrum aantrekkelijker zal worden en dat er allicht meer bezoekers op af zullen komen. "Dat is nu net waarom we niet alleen het autovrije gebied uitbreiden, maar vooral ook de sectoren er rond regelen. Als je weet dat er meer volk zal komen, dan kun je die stromen maar beter in goede banen leiden. En dat is nu net de bedoeling van het plan."

Morgen deel 5 Is dit de doodsteek voor de handelaars?