De bewuste RAMKOERS van Wouter Beke

Leg CD&V op de chaise longue van een psychiater, en de partij krijgt de diagnose 'vat vol frustraties'. De partij, zo heet het dan, zou revanche willen nemen omdat ze haar voorstellen voor rechtvaardige fiscaliteit er al twee jaar niet door krijgt in de regering. Niet bij de regeringsonderhandelingen in oktober 2014, niet bij de taxshift, niet bij de begrotingsgesprekken van afgelopen week.

Die wrok wordt nog aangedikt door de persoonlijke aanvallen op vicepremier Kris Peeters, die door coalitiegenoten discreet maar gretig wordt neergezet als de man die niet kan verkroppen dat hij niet de numero uno is. De framing van de ex-Unizo-topman die tegen zijn natuur links rijdt en niks binnenhaalt, zit CD&V erg hoog. "Wij zijn het beu dat Open Vld en N-VA Kris typeren als een loser", zegt een partijtopper. "Aan die karaktermoord doen wij niet mee."

De ultieme vernedering voor Peeters was het lekken van de shitlist. Daags na het akkoord over de taxshift, anderhalf jaar geleden, lekte de eisenbundel van CD&V. De partij kijkt daarvoor in de richting van vicepremier Alexander De Croo. Die zou zelfs fotootjes gemaakt hebben van de CD&V-plannen om aan journalisten door te spelen. De liberaal ontkent formeel, maar dat maakt geen indruk bij de christendemocraten. "Wij hebben daar nooit een biecht of een bekentenis voor gekregen", luidt het. "Dat blijft sluimeren."

Tot daar de psychologie van het ongelukkige centrumrechtse huwelijk Michel I. CD&V gedraagt zich niet zomaar als een nukkige echtgenoot. De christendemocraten willen hun achterban ervan overtuigen dat ze constant worden tegengewerkt wanneer ze billijker belastingen eisen. Dat ze de linkse dissident zijn, omringd door rechtse boemannen.

Gemiste kansen

De partij kan ook niet anders dan links uit het autoraampje hangen. Welke kiezer zou hen anders nog opmerken? Een belangrijk CD&V'er: "Om met een citaat van Herman Van Rompuy te beginnen: 'Als wij met de liberalen in de regering zitten, worden we in een paar weken tijd plots allemaal ACW-ers.' Hetzelfde gebeurt nu met Kris." Veel meer dan revanchisme hebben ze dus wel degelijk een afgelijnd strijdplan.

Die strategie heeft als inhoudelijk alfa en omega de dual income tax. Bij zo'n belastingsysteem geldt voor de inkomsten uit arbeid een progressieve belasting. Voor de inkomsten uit vermogen komt er één tarief. De hele partijtop is ervan doordrongen dat dit het einddoel is. Die dual income tax moet dan eindelijk rechtvaardige fiscaliteit realiseren. CD&V wil het principe op haar congres van 22 november definitief lanceren. Het systeem, dat in de Scandinavische landen geldt, hebben ze de afgelopen jaren in allerlei interne werkgroepen al uitgewerkt.

De dual income tax zou een electoraat kunnen bekoren dat veel centraler zit dan waar de partij zich nu ophoudt. Voor de zomer daalde echter het besef neer dat ze het deze legislatuur niet kunnen binnenhalen. Daarom mikken ze op een meerwaardebelasting op aandelen, een tussenstation naar die dual income tax. Een symbooltaks die je ook makkelijk kunt uitleggen aan de ACW'ers die de vrienden van CD&V met rotte eieren bekogelden toen in de zomer van 2014 over toetreding tot de regering moest geoordeeld worden .

Alle middelen zijn geoorloofd voor deze ene trofee. Wat er maandagnacht gebeurde - de 'Krisette' - is daar het gevolg van. Die bewuste nacht vertrok Peeters van de Lambermont met de belofte dat hij zou terugkeren na overleg met de partij. Maar dat deed hij niet, hij bleef op zijn kabinet en liet de rest naar de Rode Duivels tegen Gibraltar kijken.

Een bot manoeuvre tegenover premier Charles Michel (MR), die tot dan altijd de eerste bondgenoot was van de christendemocraten. Michel en Beke vormden in 2014 'de as' waar rond deze coalitie gesmeed werd. Ze zijn die goede band blijven behouden, al is er nu wel een knauw. "Michel is teleurgesteld," oordeelt een minister, "maar er is niks echt gebroken."

Als de meerwaardebelasting er komt, redeneert het partijhoofdkwartier, zal Michel ons wel vergeven dat hij zijn beleidsverklaring heeft moeten uitstellen. "Michel zal dan gerealiseerd hebben wat Di Rupo al dertig jaar niet kan: een belasting invoeren voor rijksten in dit land", luidt het. "Daar kan hij Di Rupo nog jaren mee treiteren."

Lang niet iedereen in de partij is opgezet met dit schijnbaar roekeloos gedrag. Zegt een ingewijde: "Met mijn ervaring kan ik ondertussen het verschil wel inschatten tussen viscerale afkeer en politiek theater. Kris heeft een viscerale afkeer bij zijn collega's in die regering gecreëerd doordat hij ze allemaal te kakken heeft gezet toen hij op zich liet wachten. Dat is toch een belediging voor de premier en zijn hele regering? Ik weet zeker dat we later gaan zeggen: deze crisette heeft nieuwe moeilijkheden gecreëerd die er nog niet waren. Dit gaat mee het beleid van de regering bepalen."

Gebrek aan stijl

CD&V durft zo zwaar boven haar gewicht te boksen door haar geroutineerde cabinetards. Het kabinet van Peeters is gevuld met ACW'ers met een stevige staat van dienst. Met hun kennis van zaken hebben zij een voorsprong op N-VA, die voor 2014 federaal in de oppositie zat. De rekenmachines van de CD&V-kabinetten hebben zo de reputatie overgenomen van de PS-cabinetards voorheen. Met hun ervaring en kennisvoorsprong zien ze problemen altijd het eerst komen, wat ruim tijd geeft om op de rem te gaan staan.

Het verklaart het zelfvertrouwen waarmee de partij al maanden inbeukt op het cijferwerk van financiënminister Johan Van Overtveldt (N-VA). Het is voorzitter Wouter Beke zelf die al meermaals gretig ten aanval blies tegen Van Overtveldt. De vijandelijkheden liepen zo hoog op dat Beke en Van Overtveldt elkaar donderdag onder vier ogen spraken in de Kamer om de zaken uit te praten.

De tackles kunnen wel niet overal in de partijgeledingen op applaus rekenen. "Ik heb nóóit, maar dan ook nooit geweten dat de partij zo op de man speelde", zegt een CD&V-insider. "Nu doen we niet anders. Wat er over Van Overtveldt gezegd wordt, ik voel mij daar erg ongemakkelijk bij. Mijn pronostiek: als de partij kiezers verliest dan heeft dat voor een groot deel te maken met onze politieke stijl. Of tenminste, het gebrek aan stijl."

Sommigen schrijven deze slagen onder de gordel louter toe aan Peeters. "Binnen de partij is er stevige kritiek op Kris. Men is niet gelukkig met de stijl en zijn manier van politiek voeren. Maar blijkbaar is dat toch een partijstrategie aan het worden."

Broedermoorden

Vergis u niet, die partijstrategie is in handen van Beke. Niet in die van Peeters. Wie denkt dat Beke louter de huiskamergeleerde is die CD&V-ideologie uittekent en zijn vicepremiers laat betijen, mispakt zich danig. De 'christendemocratische superheld' - hij schopte het in Humo tot een naïef stripfiguurtje bij Jeroom en Jonas Geirnaert - heeft er al zo veel avonturen op zitten dat hij elke politieke bocht van ver ziet aankomen. "Als je Wouter onderschat, kom je geschoren buiten", luidt het binnen de partij. "Hij ziét er alleen maar braaf uit."

Voor de burgemeester uit Leopoldsburg was de regeringsvorming vanaf 2010 een goede leerschool. Beke is de enige Vlaamse voorzitter die de volledige 541 dagen aan onderhandelingen heeft uitgezeten. Alle andere voorzitters gaven ergens in dat anderhalf jaar het stokje door.

Hij leerde er van Elio Di Rupo dat, wanneer het niet lukt, je gewoon moet blijven zitten. Dagenlang, zonder toe te geven. Maar hij leerde er ook wanneer je best (voor even) je biezen pakt. "In die communautaire onderhandelingen was het Wouter tegen de Franstaligen. De andere partijen gaven nauwelijks om de communautaire hervormingen. Die knikten maar. Mensen vergeten snel, maar ook daar heeft hij een enorme gok genomen door zonder N-VA verder te gaan."

Binnen de partij staat Beke onbetwist als leider. Toen hij haast ongemerkt voorzitter werd na het aftreden van Marianne Thyssen, vermoedden weinigen dat hij de langst zetelende voorzitter zou worden in de recente geschiedenis van de CD&V. Geen sinecure voor een partij die bekend staat om haar broedermoorden.

Vanuit zijn bureau, op de bovenste verdieping van de Wetstraat 89, breidt de macht zich in concentrische cirkels uit. Hoe breder de cirkel, hoe kleiner de macht van het individu. Samen met Hilde Crevits en Kris Peeters vormt Beke het triumviraat. Crevits geldt als het linkse geweten van de christendemocraten. Ook al zit ze in de Vlaamse regering, zij houdt de duim omhoog of omlaag bij alle voorstellen bestemd voor de federale regering. Als haar agenda het toelaat, schuift ook eurocommissaris Thyssen aan. Idem voor justitieminister Koen Geens, die veel expertise aanbracht voor de meerwaardebelasting. De volgende concentrische cirkel is de 'G9' waarin alle regeringsleden en fractieleiders betrokken zijn. Nog verder van het eigenlijke beslissingscentrum zit het politiek bestuur, waarin de parlementsleden hun zeg kunnen doen. Zij worden meestal maar na de feiten ingelicht.

Op de verstandhouding tussen Beke en Peeters blijft spanning zitten, al is dat veel minder dan een jaar geleden. "Wat Peeters nu doet, is geen soloslim", luidt het in de hoogste regionen. "Er is een grote gedragenheid voor hem." Dat Peeters na zijn val deze zomer in de kranten bijtende commentaren moest lezen van zijn collega-ministers heeft hem extra sympathie opgeleverd. "Hij heeft veel te verduren gehad. Al die beenvegen versterken net zijn positie."

Beke in de Zestien

Toch zitten hun verleden en hun toekomst Peeters en Beke wel eens in de weg. Denk aan de gloriejaren van Kris Peeters als Vlaams minister-president. "Kris is niet in staat om een ondergeschikte rol te spelen", valt te horen in de partij. "Dat maakt het moeilijk." Hij moet aanvaarden dat hij niet langer op het voorplan staat. Noch in de regering, noch in de partij.

Denk ook aan de ambities die beiden nog koesteren na de verkiezingen van 2019. De geruchten zijn hardnekkig dat de federale campagne niet aan één persoon zal opgehangen worden. In 2014 werd Peeters wel nog nadrukkelijk uitgespeeld als kandidaat-premier. Nu zou er met boegbeelden zoals Crevits, Peeters en Beke een groep op het veld komen.

De partij zal dan wel moeten opletten dat ze niet de campagne van 1978 herhaalt, met toenmalig CVP-voorzitter Wilfried Martens en uittredend premier Leo Tindemans. Samen stonden ze toen op metershoge affiches, met de slogan: 'Op ons kunt u rekenen.' "De grap deed toen de ronde dat hun handen express van de foto geknipt waren omdat anders de messen te zien waren waarmee ze elkaar wilden neersteken", herinnert politicoloog Bart Maddens (KU Leuven) zich.

Waarom CD&V dan toch zo'n campagne zou overwegen? Beke zou zijn oog hebben laten vallen op de Wetstraat 16. De ultieme wensdroom van CD&V? Dat zou een Zweedse coalitie met cdH zijn, wat in 2014 niet lukte. De partij van voorzitter Benoît Lutgen moet mee in het bad zodat CD&V niet meer alleen aan de linkerkant staat. Want nog eens een legislatuur alleen op de bakboord van het schip, is veel te eenzaam.