"Audrey Hepburn was een verzetsheldin": nieuwe biografie over Hollywood-icoon

Audrey Hepburn werd een wereldster en een stijlicoon door haar rollen in Hollywoodfilms als "Roman holiday", "My fair lady" en "Breakfast at Tiffany's". Maar nu blijkt dat ze als 15-jarig meisje een actieve rol in het Hollandse verzet heeft gespeeld tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dat schrijft de Amerikaanse auteur Robert Matzen in zijn nieuwe boek "Dutch Girl - Audrey Hepburn and World War II". 

Hepburn woonde tijdens de oorlog in Arnhem in Nederland. Na een sabotage-actie van het Hollandse verzet werd haar oom Otto (een schoonbroer van haar moeder) door de Duitsers als gijzelaar genomen en geëxecuteerd, bij wijze van vergelding. Hij moest samen met drie anderen in een bos zijn eigen graf graven en werd vervolgens aan een paal vastgebonden en doodgeschoten. 

Otto van Limburg Stirum was door de nazi's als gijzelaar uitgekozen omdat hij als openbare aanklager een vooraanstaande Nederlander was. Na zijn executie vluchtten Hepburn, haar moeder en haar tante weg uit Arnhem naar het nabijgelegen dorpje Velp. Ze was toen bekend onder de naam Adriaantje van Heemstra (haar moeders achternaam) omdat een Engelse naam tijdens de Duitse bezetting vragen opriep.

In Velp begon Hepburn hand- en spandiensten te leveren aan het verzet, op vraag van dokter Hendrik Visser 't Hooft, een voormalige Olympische hockeyspeler. Als arts in het plaatselijke ziekenhuis was hij een spilfiguur in het plaatselijke verzet tegen de nazi's.

Hepburn had balletlessen gevolgd, en Visser 't Hooft vroeg haar om clandestiene dansvoorstellingen te geven waarmee geld voor het verzet kon opgehaald worden. Daarna vroeg hij haar om de verzetskrant "Oranjekrant" rond te dragen. En tenslotte ook om voedsel en berichten naar ondergedoken verzetsmensen en geallieerde soldaten te brengen. 

Op een dag zag ze in de verte een Duitse patrouille die haar tegemoetkwam. Ze draaide zich om en begon veldbloemen te plukken. Ze bood de Duitsers zwijgend en met haar mooiste glimlach het boeket aan. Na een korte identiteitscontrole mocht ze verdergaan. 

In september 1944 lanceerden de geallieerden Operatie Market Garden, een grootschalige luchtlandingsoperatie om de bruggen over de Rijn in te nemen, het Duitse leger achteruit te drijven en zo het belangrijke Ruhrgebied in handen te krijgen, het industriële hart van Duitsland. Maar de brug bij Arnhem bleek een brug te ver (zoals verteld wordt in de bekende oorlogsfilm "A bridge too far"). 

Veel geparachuteerde soldaten kwamen terecht in gebied waar de Duitsers stevig standhielden, en moesten dus zo snel mogelijk onderduiken tot ze door het verzet geëvacueerd konden worden. Robert Matzen onthult nu dat Hepburn en haar moeder een week lang een Britse parachutist in de kelder van hun huis verborgen hielden. De naam van die parachutist kon hij wel niet achterhalen. 

Maar biograaf Robert Matzen is zeker van zijn zaak. Hij ondervroeg toenmalige buren van de Hepburns en andere parachutisten die destijds in en rond Velp gedropt waren en wisten te ontsnappen. Zijn meest betrouwbare bron is Luca Dotti, nu 49 en de zoon van Hepburn en haar tweede echtgenoot, de Italiaanse psychiater Andrea Dotti. Op een onbewaakt moment vertelde Hepburn haar zoon wat ze altijd verzwegen had: het verhaal van "de Tommy". 

"Mijn moeder vertelde me dat ze het ontzettend spannend vond", zegt Luca Dotti. "Het was riskant, hij was een vreemdeling in uniform, een redder, en dus een ridder en een held." Ze beschreef hem ook de mengeling van opwinding en angst die ze beleefde: ze vreesde dat de hele familie doodgeschoten zou worden als de Duitsers de parachutist zouden ontdekken. 

Over mogelijke verzetsactiviteiten van Audrey Hepburn waren al eerder vermoedens opgedoken, maar nergens was er afdoend bewijs rond gevonden. Bovendien heeft Hepburn zelf er nooit met een woord over gerept. Maar daar is een verklaring voor, weet biograaf Robert Metzen.

Voor de oorlog waren Audrey Hepburns Hollandse moeder en Britse vader overtuigde fascisten. Toen ze in Londen woonden, verbonden ze zich aan de British Union of Fascists van Oswald Mosley. In 1935 hebben ze een partijdag van de nazi's in het Duitse Neurenberg bijgewoond. Er is zelfs sprake van een ontmoeting met Hitler. In 1939 zijn Hepburns ouders gescheiden. Na de Duitse inval in Polen ging Hepburns moeder, een Hollandse barones, terug in Nederland wonen. Omdat Nederland neutraal was dacht ze dat daar, net zoals tijdens de Eerste Wereldoorlog, geen gevaar voor een Duitse invasie zou zijn - een flinke misrekening.

Als ze het verhaal van haar verzetsactiviteiten zou vertellen, vreesde Hepburn dat ook dat fascistische verleden van haar ouders boven water zou komen. En elke associatie met de nazi's zou haar filmcarrière kelderen. Dus sprak ze er nooit in het openbaar over. Enkel aan haar zoon liet ze zich het verhaal op een onbewaakt moment ontvallen. 

Na de mislukte landing bij Arnhem stond de bezette gebieden in Nederland nog een verschrikkelijke hongerwinter te wachten. Ook Audrey Hepburn moest overleven op bloembollen en raakte zwaar ondervoed. Die ervaring speelde een grote rol in haar latere engagement als Unicef-ambassadrice. Ze vertelde ook dat ze als tiener met eigen ogen had gezien hoe de Duitsers Joden oppakten, of jonge mannen tegen een muur zetten om ze  standrechtelijk te executeren. 

Overigens is Audrey Hepburn in ons land geboren, en wel in Elsene. Haar vader werkte toen voor een kredietfirma die in Brussel een filiaal wilde openen.  Door haar Nederlandse moeder sprak Hepburn trouwens feilloos Nederlands.