Facebook vindt kritiek niet leuk

Het ene moment ben je online, het volgende zegt Facebook dat je niet meer bestaat. Het overkwam de Brusselse ontwerpster Rachida Aziz. Ze verloor in een klap bijna vijfduizend contacten, zowel privé als professioneel.

Aziz vermoedt dat ze slachtoffer is geworden van identiteitsdiefstal. Op vragen aan Facebook kreeg ze enkel automatische antwoorden. Een robot vroeg haar om haar identiteit te bewijzen. Toen ze dat deed met ingescande documenten, bleef het een tijdje stil. Pas na een opiniestuk van haar hand in De Standaard kwamen de profielen geruisloos weer online.

Op haar persoonlijke profiel post ze stemmen die kritisch zijn voor de militaire operaties van Israël in Gaza. "Mogelijk stoort iemand zich aan deze berichten. Een Palestijnse journalist overkwam hetzelfde. Een Israëlische bevriende activist heeft maandag nog gewaarschuwd dat kritische profielen uit de lucht gehaald worden."

De gebruiksvoorwaarden van de sociale netwerksite melden dat 'ongepaste' boodschappen kunnen leiden tot verwijdering. Gebruikers kunnen zelf met één klik aangeven welke berichten, pagina's of persoonlijke profielen hen storen. Eén melding heeft doorgaans geen onmiddellijk effect. Veel meldingen hebben dat wel, zegt Facebookwatcher Ben Caudron. "Facebook wil vooral dat het 'leuk' is op zijn pagina's, zodat gebruikers lang blijven hangen en naar advertenties kijken." Storende boodschappen kunnen dat belemmeren. Maar het bedrijf wil geen dure menselijke monitoren aanwerven." Dus helpt het publiek een handje. "Komen er opeens opvallend veel meldingen binnen over een bepaald bericht, dan kan dat een reden zijn om dat prioritair te behandelen. Met soms snelle verwijdering tot gevolg." Maar hun gebruiksvoorwaarden zijn zodanig vaag geformuleerd, dat misbruik van die klachtenknop gemakkelijk is."

Online aftroeven

In complexe conflicten zoals de Palestijnse kwestie en de burgeroorlog in Syrië proberen de betrokken partijen elkaar ook online af te troeven. Misbruik maken van de meldingsfunctie is een nieuw wapen in de strijd om de sympathie van het volk. De Israëlisch-Palestijnse schrijver Khaled Abu Toameh werd van het sociaal netwerk gegooid nadat hij kritische artikels had gepost over corruptie binbinnen de Palestijnse overheid. Mensenrechtenorganisatie Article 19 zag een bericht over martelpraktijken in Syrië van haar pagina verdwijnen.

Iets minder bloedig, maar ook complex, is de Vlaamse zaak. Caudron spreekt ietwat schertsend van "een leger" aanhangers van de N-VA die op eigen houtje proberen om de verwijdering van kritische stemmen voor elkaar te krijgen. Een ironisch Twitteraccount werd hier het slachtoffer van, een Facebookpagina met cartoons over de Vlaams-nationalisten ook.

Dat gebruikers mee de boel reguleren is niet noodzakelijk negatief, zegt Caudron nog. "De meldknop kwam er ook op vraag van het middenveld en bepaalde lobby's om beter te kunnen reageren op een netwerk dat razendsnel boodschappen verspreidt. Eigenlijk zou een rechter zich iedere keer over de inhoud moeten uitspreken, maar het juridische apparaat is erg traag. Met de meldknop verwijst Facebook justitie naar de achterhoede."

'Facebook speelt rechter over mijn berichten'

Via haar persoonlijke profiel beheert Rachida Aziz de pagina van haar bedrijf Azira. Vrijdag stelde ze vast dat ze geen toegang meer had. Facebook verwees haar naar een zekere 'Rachida Azizi', een schijnbaar vals profiel dat haar pagina's had geclaimd. Woensdag kreeg ze pas de controle terug. Los van de economische schade - Aziz beheert contacten met klanten en leveranciers, promoot artikelen en verkoopt kleding via Facebook - stoort ze zich aan het eenzijdig optreden van het bedrijf. "Door in te stemmen met hun gebruiksvoorwaarden, ga ik een contract aan met Facebook. Vandaag blijkt dat zijzelf zich nergens aan hoeven te houden."

Ze gaat haar werkwijze niet aanpassen. "Ik probeer werk en privé zoveel mogelijk te scheiden. Maar Facebook dwingt mij om via mijn persoonlijk profiel de bedrijfspagina te beheren. Ik vind het nog steeds een fantastisch communicatiemiddel. Maar ik denk ook dat de overheid niet kan toestaan dat ik overgeleverd ben aan een bedrijf dat rechter speelt over de inhoud van mijn berichten."