'Om de vier jaar verplanten wij al onze bomen'

Ergens tussen Aarschot en Heist-op-den-Berg ligt Houtvenne. Het dorp telt zo'n 2.000 inwoners en minstens 1 miljoen bomen. Want zoveel staan er op de 250 hectare van Arbor, de grootste boomkwekerij van België. Een familiebedrijf met sterke wortels en een rijke stamboom. Al in 1901 begon Gust Van Dyck bomen te kweken. Vier generaties later beheert Klaus Van Dyck (43) er de zaken met zijn broer en twee neven. Toch blijft vader - bijna 70 - er de hoogste macht.

"Omdat hij er nog steeds het meest van af weet", vertelt Klaus Van Dyck. "Bomen kweken is geen vak maar een stiel. Iets wat je leert van vader op zoon. Van hem leer ik nog altijd bij, op momenten dat er zich problemen voordoen. Het is een apart ambacht en je moet er je bed bij maken. Er moet altijd iemand in de buurt zijn. En dan is passie cruciaal. Ik ken geen grote boomkwekerijen die louter uit investeerders bestaan."

Doe geen zaken met je familie, zegt men dan. "De meeste Vlaamse kmo's zijn uit families gegroeid. Bovendien zijn wij een landbouwbedrijf. Daar speelt de verbondenheid met de grond ook een grote rol. Iedereen kan hier zijn eigen ambities waarmaken. Maar de familieband is niet noodzakelijk een voordeel. Binnen elk bedrijf zijn er wel eens strubbelingen. Al hebben onze woorden nog nooit een familiefeest verpest." Geen ruzies onder de kerstboom, dus.

Modder

Het heeft geen zin om je voeten te vegen als je de kantoren van Arbor binnenwandelt. Elke week wordt er gepoetst, en nog geen halve dag later is de vloer alweer bedekt met een laagje modder. Achter het gebouw worden vrachtwagens ingeladen die binnenkort naar Kazachstan vertrekken. Daar worden de bomen over twee weken uitgeladen om ze te planten. Het werkvolk loopt naarstig tussen de bedienden van het hoofdkantoor. In deze omgeving is Klaus als kind opgegroeid. "Vooral de machines vond ik vroeger geweldig. Ik moest ook helpen. De bomen water geven, bijvoorbeeld. Dat was wat minder. Bomen zijn er altijd in mijn leven geweest. Pas toen ik ging studeren ben ik er even van verwijderd geweest." Toch stopte Klaus met zijn studies om in de familiezaak te stappen omdat hij de bomen niet kon missen. Maar zelfs als 'zoon van' is ook hij zijn carrière onderaan de ladder begonnen.

"Voor mijn vader was ik op dat moment nog geen meerwaarde. Hij vond dat ik niemand kon aansturen zonder zelf te weten wat het werk inhield. Ik ben vier jaar bij verschillendeconculega's in Europa gaan werken. Daarna heb ik ook hier tien jaar als arbeider gewerkt. Overdag laadde ik bomen in, om dan snel iets te eten en 's avonds nog met de vrachtwagen rond te rijden. Maar vader had gelijk. Als ik nu een bestelling binnenkrijg, kan ik het werk gewoon beter inschatten."

Daarnaast moest Klaus ook minstens vier talen leren. Noodzakelijk voor de zaak. En effectief. De hele dag beantwoordt hij telefoontjes in het Frans, Engels, Spaans en zelfs Russisch. En tussendoor ook in het plaatselijke dialect.

De opmars naar het oosten begon met het einde van de Sovjet-Unie. "Er zijn ginder staatsbedrijven geweest die bomen kweekten, maar na de val van de Muur werden die verwaarloosd. Tot aan de Chinese grens is er geen enkele kwekerij overgebleven. Eind jaren '90 ben ik begonnen met het uitvoeren van coniferen naar oostbloklanden. Die waren tot dan erg populair bij ons, maar raakten uit de mode. In Rusland waren die bomen wel in trek. Zo zijn we in die markt binnengedrongen."

De bomensector is dus erg trendgevoelig. "Het is moeilijk te voorspellen welke bomen over tien jaar besteld zullen worden. Maar we moeten het wel proberen, want het productieproces begint al vroeg. Op dit moment zijn olmen erg populair. Terecht, want dat zijn stevige bomen. Maar we kunnen de vraag niet altijd volgen. En een boom van tien jaar kan je niet in vijf jaar tijd kweken."

Daarnaast is boomkwekerij ook een crisisgevoelige sector, maar dan met vertraging. "Toen de crisis begonnen is, hebben wij niets gevoeld. Alle budgetten van steden en gemeenten lagen vast, de bestellingen waren al voorzien. Maar nu iedereen uit het dal klimt, worden wij met een moeilijk jaar geconfronteerd. Op de Europese markt, want de uitbreiding naar het oosten heeft heel wat gecompenseerd."

Ondanks de jarenlange ervaring kan er nog altijd iets misgaan tijdens het transport van bomen. Klaus: "Vervoer naar Tadzjikistan moet over de Oeral, naar Kazachstan door de steppe. Soms belanden de planten in temperaturen van min veertig. Dan kun je vorstschade aan de wortels krijgen. Dat zie je niet meteen, pas als ze weer - of net niet - beginnen groeien. Om dat te voorkomen worden de vrachtwagens extra geïsoleerd. Vaak in meerdere lagen, zoals mensen zich ook soms kleden in de winter."

Het bedrijf heeft ook knowhow in het kostenefficiënt transporteren. "De meeste bomen laten we niet hoger dan 12 meter worden, omdat ze anders niet in een vrachtwagen passen en er uitzonderlijk vervoer moet geregeld worden. Grote bomen zijn onze corebusiness, maar we hebben ook een lijn kleinere sierbomen. Die gebruiken we om onze vrachtwagens optimaal te kunnen laden. Met kleintjes tussen de grote."

Bovendien heeft het bedrijf ook hele oude bomen. Maar oude bomen kun je niet verplaatsen. Klaus: "Daarom verplanten we alles om de vier jaar. Het wortelgestel blijft zo compact, tachtig procent blijft in de aardkluit zitten. Zo kunnen wij de bomen toch vervoeren. Zelfs de oudste exemplaren die mijn grootvader 85 jaar geleden heeft geplant. Al zijn de meeste exemplaren die we verkopen natuurlijk een pak jonger."

In Europa zijn er maar vijf grote boomkwekerijen, Arbor is daar een van. Ze leveren in elk land. Onbewust ben je al zeker langs een boom uit Houtvenne gelopen. Klaus: "De oorspronkelijke platanen op de Champs-Élysées staan er natuurlijk al jaren. Maar als er eentje ziek wordt of doodgaat, wordt die vervangen door een jonger exemplaar. Die komen van bij ons. En ook in de rest van Parijs staan veel van onze bomen. Wij leveren 80 procent van de platanen in de Lichtstad, omdat het de soort is die we het meest kweken. En omdat onze tweede tak in Valenciennes logistiek goed gelegen is, natuurlijk." Ook bij de bouw van Disneyland Parijs, 30 kilometer oostwaarts, was het bedrijf betrokken. "Ze hadden zo veel verschillende boomsoorten nodig, dat elke grote speler daar heeft geleverd."

Juan Carlos

Meestal zijn het landschapsdesigners die steden aanraden om bij Arbor te bestellen. Maar soms komt er ook een Belgische boom in tuinen van beroemdheden terecht. "Voor de tuin van het Franse kasteel van Mick Jagger hebben we bomen geleverd. Ook voor het huis van Bono in Ierland. En ik weet dat het slaapkamerraam van de Spaanse koning Juan Carlos uitkijkt op een boom van ons. Die grootheden hangen natuurlijk niet zelf aan de lijn. We zijn er ook nooit naartoe gegaan. Maar het geeft voldoening te weten dat onze producten op hun landgoed staan."

Klaus kan nergens meer komen zonder op de bomen te letten. "Het is het eerste dat ik opmerk, vaak onbewust. Na een citytrip zal ik niet de gebouwen maar de bomen onthouden hebben. Dat zal je ook aan mijn foto's zien. Maar mijn vrouw heeft niets met bomen. Ze blijft raar opkijken als ik tijdens zo'n uitstap zeg: kijk, wat een sjieke boom."

Maar liever een man die naar andere bomen dan naar andere vrouwen kijkt.

Arbor in cijfers

1 miljoen bomen

500 hectare, waarvan de helft in Houtvenne

oudste bomen zijn 85 jaar oud

handelsprijs tussen 250 en 10.000 euro

hoogste boom is 18 meter hoog

300 vrachtwagens van 20 ton brachten 3.000 bomen in 21 dagen naar Tadzjikistan

stamomvang tussen 10 centimeter en 1 meter

gewicht van de bomen tussen 2 kilo en 1,5 ton

Hier zag je al (onbewust) Belgische bomen

Champs-Élysées, Parijs - platanen

Tate Modern, Londen - berken

Guggenheim, Bilbao - Canadese esdoorn

De Leien, Antwerpen - platanen

Disneyland Paris - lindebomen