De intrige James Ensor, 1890
James Ensor was een schilder buiten categorie. Hij verliet zijn geboorteplaats Oostende zelden, maar maakte grensverleggende kunst. Ensor (1860-1949) was een razende revolutionair, in gevecht met het licht, de burgerij, de miskenning en zijn ego.
HEMEL
James Ensor, zoon van een Oostendse winkeldochter en een in Brussel geboren Britse ingenieur met artistieke aspiraties, schilderde De intrigein 1890, één jaar na zijn magnum opus De intrede van Christus in Brussel. Het is een van de meest gereproduceerde en meest raadselachtige maskerschilderijen van Ensor. Een groep verklede en gemaskerde mensen staat samengedrumd op de voorgrond, alsof ze allemaal op een groepsfoto willen staan. Is het een carnavalsoptocht? Gaat het om een huwelijk? De titel maakt ons niet wijzer. Op de achtergrond heerst een dreigende, nerveus geborstelde hemel, op de voorgrond een chaos van schreeuwerige, botsende kleuren.
MASKERS
In Ensors keuze voor maskers heeft zijn jeugd zeker een rol gespeeld. Hij groeide op in de souvenirwinkel van zijn grootmoeder, een bazaar volgepropt met schelpen, chinoiserieën, strandspeelgoed, poppetjes en maskers. De maskers hebben uiteraard ook een betekenis: enerzijds zijn het symbolen van hypocrisie (wat gaat er achter het masker schuil?), anderzijds bieden ze als vermomming de mogelijkheid om uitgebreid loos te gaan. Met maskers kon Ensor bovendien kiezen voor de grove karikatuur. Vanaf 1880 werd het masker hét handelsmerk van Ensor.
POP
De vrouw rechts, met het rode kleed en het vreemde, witte hoofddeksel, heeft een pop op haar schouder. De pop heeft Chinese gelaatstrekken en draagt een pak dat Chinees aandoet. De vrouw, achter wie de Dood verrijst en lacht, wijst naar de man met de hoge hoed.
HUWELIJK
De man met de hoge hoed ziet lijkbleek. De vrouw met wipneus, witte versierde hoed en knalgroen mantelpak, houdt hem bij de arm of wijst hem aan. Het tafereel zou kunnen alluderen op het mislukte huwelijk van Ensors zus 'Mitche' met de in Engeland geboren Chinees Alfred John Taen Hee Tseu, die haar snel zou verlaten. Van hen bestaat een foto, waarop hij met hoge hoed poseert. Het huwelijk vindt echter plaats op 31 augustus 1892, terwijl De intrigeal van vroeger dateert: 1890. Ensor heeft nogal wat van zijn werken geantidateerd - hij orkestreerde zijn eigen biografie en mythe -, maar dit schilderij werd wel degelijk in februari 1892 in Brussel geëxposeerd. Dat neemt niet weg dat Ensor wel op het huwelijk kon vooruitlopen, met een schilderij waarin hij de burgerlijke hypocrisie hekelt. Ensor zelf is nooit getrouwd.