'Overheidsuitgaven stijgen te snel'

Volgens het jaarverslag van de Nationale Bank is er sinds de bankencrisis iets fundamenteels gekraakt. Tot 2008 had de Belgische economie een groeipotentieel van 2 tot 2,5 procent per jaar. Dat was het expansieritme waarop de economie mocht rekenen met de beschikbare werkkrachten en technologie. Maar sindsdien is dat gezakt tot amper 1 procent per jaar, en dat blijft zeker zo tot 2017. "Onder meer een gevolg van de vergrijzing, die weegt op het aanbod aan arbeidskrachten", legt gouverneur Coene uit.

Langer werken

Het bescheiden groeipad schept een probleem voor de staatskas, waarschuwt Coene, omdat de overheidsuitgaven momenteel in een beduidend sneller tempo stijgen. Het gaat onder meer om de kosten voor de pensioenen, de andere sociale uitkeringen, de gezondheidszorg en de ambtenarenlonen, die sneller stijgen dan het bruto binnenlands product. "Dat is onhoudbaar. Want ofwel moet je dan jaar na jaar de belastingen verhogen, ofwel verhoogt de staatsschuld. Beide scenario's zijn nefast voor het vertrouwen. Let wel: ik zeg niet dat de overheidsuitgaven naar omlaag moeten. Maar de groei van de overheidsuitgaven moet wel in lijn komen met de potentiële groei van de economie."

Door de vergrijzing dreigen de pensioenkosten de pan uit te swingen. De Belgen moeten daarom langer werken, zodat ze later met pensioen gaan. Coene: "We moeten meer mensen aan het werk zetten, willen we de welvaart constant houden."

Daarnaast dringt een hervorming naar een goedkoper pensioenstelsel zich op, vindt de Nationale Bank. Coene: "Het is daarbij belangrijk perspectieven te geven aan de mensen. Ze moeten weten waar ze aan toe zijn, zodat ze hun gedrag kunnen aanpassen, waardoor de verandering geabsorbeerd wordt. De regering moet nu maatregelen aankondigen, die dan gradueel hun uitwerking kunnen krijgen."

Het Belgische begrotingstekort klokte vorig jaar af op 3 procent van het bbp, schat de Nationale Bank. Dat loopt mogelijk nog op tot 3,7 procent als Europa beslist dat België ook de Dexia-factuur moet meetellen.

Volgens Coene zou het onverstandig zijn om de begrotingsteugels in de komende jaren te vieren. De Nationale Bank benadrukt dat de "budgettaire consolidatie" ook de verantwoordelijkheid is van de regionale en lokale overheden.

De economische knipperlichten branden. "In de crisis van 2009 bleef de daling van het aantal arbeidsplaatsen nog beperkt. Deze keer zien we een verschil in houding bij de bedrijven. Ze gaan veel sneller over tot afbouw van jobs", stelt de gouverneur vast.

In de internationale handel verliest België terrein. "We zien sinds 1995 een continue verslechtering", zegt Coene. Dat heeft te maken met een verzwakkend concurrentievermogen. De lonen stegen in België sneller dan in Duitsland, Frankrijk en Nederland. Bovendien steeg de productiviteit van de werknemers daar sneller dan bij ons. "Sinds 1996 hebben we 13 procent concurrentiekracht ingeboet tegenover de drie. Tegenover Duitsland alleen gaat het om 25 procent."

De legendarisch hoge Belgische loonkosten, de hoogste van de eurozone, zijn de boosdoener. "Daardoor vervangen de bedrijven mensen door machines. Het is geen verrassing dat we de laagste werkgelegenheidsgraad én de hoogste loonkosten hebben", zegt Coene.

De gouverneur pleit voor twee ingrepen: de typisch Belgische loonindex, waarbij lonen automatisch meestijgen met het prijspeil, moet afgezwakt worden en de lasten op arbeid moeten naar omlaag.

De noodzakelijke verlaging van de lasten op arbeid is volgens de Nationale Bank meteen de geschikte aanleiding om het hele belastingstelsel op de schop te nemen en te vereenvoudigen.

Innovatie

De Nationale Bank dringt er ook op aan de innovatiedrift aan te zwengelen. Wat als we gewoon verder doen zoals vandaag? Dan zal onze welvaartsstaat onder druk komen te staan, waarschuwt de gouverneur. Coene: "Er is een actieplan nodig om het groeipotentieel van de economie te verhogen. Alleen zo kunnen we onze hoge levensstandaard van vandaag vrijwaren voor de toekomst."

"Uitstel is geen optie", zegt de Nationale Bank. "In de perifere landen van de eurozone is al gebleken tot welke pijnlijke aanpassingen een niet-tijdige reactie kan leiden. Zowel de verschillende politieke overheden als de sociale partners dragen een cruciale verantwoordelijkheid."