'Veroordeling Berlusconi stortte Italië in historische crisis'

Of Berlusconi blijft zitten waar hij zit, of hij opent het vuur". Volgens politiek analist Giovanni Orsina is er na de veroordeling van oud-premier Silvio Berlusconi door het Hof van Cassatie maar één ding zeker: "Il Cavaliere zal de politieke arena niet op vredige wijze verlaten."

Een week na de veroordeling van oud-premier en politiek leider Silvio Berlusconi broeit het binnen de paleizen van de Italiaanse politiek. Iedere opmerking wordt opgevat als provocatie, politici nodigen elkaar uit om op te stappen en journalisten speculeren al over de datum van nieuwe verkiezingen.

De noodregering van Enrico Letta - de allereerste regering waarin de rivaliserende Democratische Partij en Berlusconi's partij Volk van de Vrijheid samenwerken, is nog niet gevallen. Dit weekend gaan de Italiaanse parlementariërs met zomerreces, maar volgens analisten betekent dat niet dat Letta opgelucht kan ademhalen. "Dit is zo'n moment in de geschiedenis waarop de toekomst afhangt van de beslissingen van één persoon", zegt Giovanni Orsina (46), die hedendaagse geschiedenis doceert aan de LUISS universiteit in Rome en onlangs het boek Berlusconisme in de Italiaanse geschiedenis publiceerde. "Silvio Berlusconi dus. En volgens mij weet die zelf ook nog niet wat hij gaat doen."

Na een twintig jaar durende strijd met de Italiaanse justitie was de definitieve veroordeling van de oud-premier en mediamagnaat vorige week op zich al een historisch moment.

Land in tweeën

De situatie die erdoor is ontstaan, kun je volgens Orsina rustig een "historische crisis" noemen. "De uitspraak heeft het land in tweeën gesplitst", zegt hij. "De ene helft gelooft dat Berlusconi een strafbaar feit pleegde en daarom is veroordeeld, maar de andere helft gelooft dat hij onschuldig is en heeft totaal geen vertrouwen in de Italiaanse rechters. Het gevolg is problematisch: een van de grootste politieke leiders is veroordeeld, maar miljoenen burgers willen toch op hem blijven stemmen. Dit is een institutionele crisis die nog weken, maanden of jaren kan duren."

Berlusconi tiert al jaren tegen de "partijdige toga's" en noemde de rechterlijke macht een onafhankelijke , onverantwoordelijke en onbeheersbare macht die boven de andere machten staat. "Er is echt het een en ander mis met de Italiaanse rechtspraak", zegt Orsina, die de verbale aanvallen niet zomaar wil afdoen als poging via politieke hervormingen uit de cel te ontsnappen of als retoriek voor de tribune. "Toen de rechters begin jaren negentig politici begonnen te veroordelen voor corruptie stonden veel Italianen aan hun kant", vertelt hij. "Maar toen het hele politieke middenveld werd uitgeschakeld en de postcommunistische politici gespaard bleven, hebben veel Italianen hun vertrouwen in de rechtspraak verloren." Deze week legde een van de rechters die Berlusconi veroordeelden in een exclusief interview in een Italiaanse krant uit waarom Berlusconi schuldig was. "Miljoenen Italianen denken dan: zie je wel", zegt Orsina. "Berlusconi heeft gelijk."

De tijd dringt voor Berlusconi. Tussen september en oktober zal Berlusconi een arrestatiebevel ontvangen. Zijn vierjarige gevangenisstraf is door amnestie-regelingen gereduceerd tot een jaar, die hij vanwege zijn leeftijd onder huisarrest mag uitzitten. In september stemt de senaat bovendien over de toepassing van een wet die veroordeelden onverkiesbaar maakt: waarschijnlijk zijn einde als politiek leider en senator.

Alles is mogelijk

Berlusconi's partijgenoten roepen de Italiaanse president Giorgio Napolitano daarom op 'de democratie te herstellen' door Berlusconi te redden. Die zegt alle mogelijkheden te evalueren. Eerder zei hij dat de uitspraak moest worden gerespecteerd. Maar de lijst dringend door te voerende hervormingen is nog lang niet afgewerkt en Napolitano is geen voorstander van nieuwe verkiezingen.

"Ook voor Berlusconi zijn er risico's als de regering valt", zegt Orsina. "Wat als Napolitano weigert verkiezingen uit te schrijven en een technocratische regering maakt met andere partijen? En als er wel verkiezingen komen, moet hij ze ook nog winnen."

Maar Berlusconi reageert agressiever op zijn veroordeling dan de politieke analist had verwacht. "Alles is mogelijk", zegt Orsina. Berlusconi heeft zijn oude partij Forza Italia gereanimeerd en zou zelfs zijn 46-jarige dochter Marina aan het roer kunnen zetten. "Zij staat bekend als goede zakenvrouw", zegt Orsina. "Al is het de vraag of zij het charisma van haar vader kan evenaren."

"Berlusconi is gewend het onverwachte te doen", zegt Orsina. "Toen hij in de bouw zat, besloot hij tegen alle adviezen in zich met televisie bezig te gaan houden. Hij werd de grootste. Daarna zei iedereen dat hij gek was als hij de politiek in zou gaan. Hij werd vier keer premier. Misschien heeft hij nu ook wel een idee."