Snelle verspreiding ziekten te wijten aan globalisering
'Meer dan ooit tevoren hangt de bescherming van de volksgezondheid af van internationale samenwerking.' In een wereld die steeds meer verbonden raakt, duiken nieuwe ziekten met een ongeziene snelheid op. Dat besluit de Wereldgezondheidsorganisatie in haar nieuwe rapport A Safer Future.
Door Nathalie Carpentier
BRUSSEL l Een grieppandemie vormt vandaag nog steeds de grootste potentiële bedreiging voor de volksgezondheid wereldwijd.
"De nieuwe codewoorden van vandaag zijn diplomatie, coöperatie, transparantie en paraatheid", zei Margaret Chan, directeur-generaal van de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO), bij de presentatie van het nieuwe rapport. Met de toenemende internationale mobiliteit kan geen enkel land zijn burgers nog volledig beschermen door isolatie of traditionele grenscontroles.
Vandaag vergt de bewaking van de internationale volksgezondheid vooral globale samenwerking, aldus het rapport. Die noodzaak komt het scherpst tot uiting bij de uitbraak van infectieziekten. Zo werkte de WGO vorige maand bij de bestrijding van de marburgkoorts in Uganda nauw samen met de Amerikaanse Centers for Disease Control and Prevention (CDC), Artsen zonder Grenzen, het Uganda Virus Research Institute en de lokale overheid.
Verschillende factoren zorgen ervoor dat ziekten in toenemende mate de volksgezondheid wereldwijd bedreigen. De hoge en snelle mobiliteit van mensen is daar één van. Vliegtuigmaatschappijen vervoeren vandaag meer dan 2 miljard passagiers per jaar, waardoor ziektekiemen binnen enkele uren van het ene land naar het andere kunnen meereizen.
De potentiële gevolgen van zo'n situatie werden hoogst reëel in 2003 met de opkomst en snelle internationale verspreiding van de dodelijke nieuwe longziekte SARS. "Het bevestigde de vrees dat een nieuwe en onbekende ziektekiem ernstige nationale en internationale gevolgen kon hebben voor de volksgezondheid en economie. SARS zorgde voor paniek en bracht reizen naar de getroffen regio's virtueel tot stilstand."
De rechtstreekse economische schade van SARS voor Azië liep op tot ongeveer 30 miljard dollar (zie figuur). SARS illustreerde ook de omvang van de schade in een wereld waar naast frequent vliegverkeer ook financiële markten sterk verbonden zijn en informatie over de epidemie meteen beschikbaar is.
De 21ste eeuw bracht nog een andere dreiging: de eerste confrontatie met bioterreur door de antraxbrieven in de Verenigde Staten in 2001. Hoewel de impact relatief beperkt bleef - in totaal zijn 22 mensen besmet geraakt, vijf ervan overleden eraan - en het hoofdzakelijk gericht was tegen één land, zorgde het wel voor een andere manier van denken over volksgezondheid, aldus het rapport.
Sinds 1967 zijn behalve SARS nog minstens 39 nieuwe ziektekiemen geïdentificeerd, waaronder hiv, ebola, haemorrhagische koorts en marburgkoorts. Ook eeuwenoude bedreigingen blijven, zoals een grieppandemie, malaria en tuberculose. De WGO blijft waakzaam voor de nieuwe stam van extreem resistente tuberculose of XDR-tbc. Het meest wordt op dit ogenblik nog steeds gevreesd voor een grieppandemie.
Preventief doet de WGO dan ook verschillende aanbevelingen. Zo vraagt ze alle landen om de herziene Internationale Gezondheidsreguleringen te implementeren, wereldwijd samen te werken bij het opvolgen van ziekten en ook andere landen te alarmeren bij een uitbraak ervan. Cruciaal om de volksgezondheid te beschermen zijn voorts de uitwisseling van kennis, technologie en materiaal, waaronder virusstalen, en ook de samenwerking tussen overheden.