Paus reageert op seksschandalen in kerk

Gelovigen wereldwijd kijken hoopvol uit naar herderlijke brief over pedofilie door katholieke geestelijken

BRUSSEL

De pauselijke brief is gericht aan de Ierse geloofscongregatie, maar ook in Duitsland, Nederland en Oostenrijk zijn de verwachtingen hooggespannen. Dat zijn de landen waar de afgelopen maanden de ene zaak na de andere aan het licht kwam.

In Ierland ging de bal vorig jaar al aan het rollen en moesten inmiddels enkel grote namen in de kerk ontslag nemen. De laatste maanden kwamen er honderden, zo niet duizenden zaken op het Europese vasteland bij. Eerder deze week nog bleek dat in Nederland in de jaren ’60 blinde en slechtziende kinderen misbruikt werden in het instituut Sint-Henricus in het Noord-Brabantse Grave. Vier oud-leerlingen legden verklaringen af: ze zouden vanaf hun zesde door zes kloosterlingen van de fraters van Tilburg misbruikt zijn.

Alles bij mekaar kwamen de laatste weken in Nederland 700 meldingen van misbruik door geestelijken binnen. Buiten Europa zond een Braziliaanse televisiezender een paar dagen geleden beelden uit van een 82-jarige priester die seks had met een 19-jarige misdienaar.

Toch is de brief van de paus strikt genomen enkel gericht aan de Ierse kerk. Dat lijkt rijkelijk laat en, gezien de omstandigheden, beperkt. “Ik heb de indruk dat deze paus zich niet graag bezighoudt met bestuurlijke en disciplinaire zaken”, stelt kerkjurist Rik Torfs. “Hij wil meer een bevlogen, morele leider zijn.”

Al is het niet zo, benadrukt Torfs, dat Benedictus het misbruik minimaliseert. “Hij is het die in 2001 als hoofd van de Congregatie voor de Geloofsleer maatregelen genomen heeft naar aanleiding van de vele schandalen die toen al kwamen bovendrijven. Hij heeft ervoor gezorgd dat alle klachten gemeld moeten worden aan Rome, waardoor lokale willekeur minder een rol kan spelen.”

Wat de pauselijke brief betreft, hoopt Torfs dan ook op “meer dan louter excuses”. “Een mea culpa alleen is te makkelijk. Ik verwacht maatregelen die in de richting gaan van een strengere controle binnen de kerk. Maar wat ik eigenlijk graag zou hebben, is dat de paus aankondigt dat heel deze zaak extern onderzocht wordt. De twee kernvragen zijn dan: hoe komt het dat dit zo vaak voorkomt? En waarom wordt er niet adequaat op gereageerd? Veel hangt ook af van wat voor soort brief het wordt. We zullen de titel goed moeten bekijken. Staat er gewoon ‘brief’, dan is het ook niet meer dan dat. Maar misschien komt de paus met een instructie of decreet en dat heeft meer gevolgen.” Theologen merkten in verschillende kranten ook al op dat Benedictus revolutionair uit de hoek zal moeten komen, wil hij indruk maken.

In ons land komt er voorlopig geen nieuwe golf van onthullingen. Kort na de affaire-Dutroux richtte de kerk in 1997 een meldpunt op voor slachtoffers van misbruik. “Het merendeel van de slachtoffers is in die eerste jaren naar buiten gekomen”, stelt Francine Bernaert van het meldpunt. “Daarvoor was het een taboe en voelden de slachtoffers zich zelf schuldig. Maar sindsdien is dat helemaal gekeerd en durven mensen die zoiets hebben meegemaakt er voor uitkomen. De laatste jaren krijgen we zo goed als geen oproepen meer. Naar aanleiding van de recente onthullingen hebben we slechts één nieuwe melding gekregen.”

Toch maken de vele schandalen indruk. “Vele slachtoffers hebben het moeilijk om de verhalen in de media te horen. Het haalt oude wonden open. Wat de brief betreft: we hebben al zo dikwijls hoop gehad. Het zou goed zijn als duidelijk zou blijken dat de paus zich bewust is van de realiteit en dat hij maatregelen treft opdat dit soort zaken niet meer kan gebeuren.”