Comeback van een cultfenomeen

"Choose your future", zei Mark Renton (Ewan McGregor) in de iconische 'Choose life'-speech waarmee de inmiddels legendarische film Trainspotting opende. Nog een half jaar wachten en we weten welke toekomst Renton en zijn kompanen gekozen hebben. In januari 2017 moet de vervolgfilm T2 uitkomen.

In de teaser die deze week de wereld werd ingestuurd, maken Renton en zijn maten - de simpele goedzak Spud (Ewen Bremner), de sarcastische Sean Connery-kenner Sick Boy (Jonny Lee Miller) en de psychopathische dronkelap Begbie (Robert Carlyle) - opnieuw hun opwachting.

De herkenningsfactor van T2, of toch van de veertig seconden die we al te zien kregen, ligt behoorlijk hoog, en dat zal Trainspotting-fans ongetwijfeld deugd doen. Want als één film het niet verdient van zijn voetstuk te vallen, is het Trainspotting wel. De bewerking van Irvine Welsh' gelijknamige cultroman uit 1993 is meer dan een film: vandaag is het een cultureel icoon, twintig jaar geleden was het een culturele schok.

Sociale laag

Nog voor iemand een seconde van de film over Schotse marginalen met een heroïneverslaving en een gebrek aan levenslust had gezien, was al een schandaal, en dus een hype, in de maak. Het leidde tot een première in Cannes, waar niet op een relletje meer of minder gekeken wordt. Voormalig De Morgen-filmjournalist Jan Temmerman herinnert zich de morele verontwaardiging nog. "De film werd ervan beschuldigd een propagandastuk voor harddrugs te zijn, wat natuurlijk niet zo was."

Wat de film wel was? Een fenomeen. Trainspotting werd laaiend enthousiast ontvangen door de pers, en op de lanceringsfuif na de première hadden sommige scènes zich al in het collectieve geheugen genesteld. Die waarin een trippende Renton een wc-pot in duikt op kop. "Terwijl ik naar het toilet ging, bleek dat Danny Boyle in het urinoir naast mij geïnterviewd werd door een Britse tv-ploeg", vertelt Temmerman. "Als knipoog naar die scène."

Wat Trainspotting na de hype deed voortleven, was het specifieke tijdsgewricht waarin de film op de wereld werd losgelaten. Het links denkende Engeland van toen dat tegen de schenen schopte van een conservatieve regering die al twintig jaar aan de macht was, bleek de perfecte voedingsbodem. Britpopbands als Blur en Pulp scheerden hoge toppen en sierden niet toevallig de soundtrack van de film.

Met die muziek had Trainspotting ook gemeen dat het typisch Engelse of Schotse leven er tegelijk in bezongen als bespot werd. "It's shite being Scottish!", roept Renton, en die sociale laag maakte de film extra bijtend.

Gevraagd naar wat Trainspotting zo'n succes maakte, antwoordde Irvine Welsh aan de Britse krant The Independent: "Eerst en vooral: de personages. Ze zijn heel levendig getekend: dat trekt je in hun wereld en in hun gedachtegang. En daarmee hangt dan weer samen dat je een wereld ziet waarvan je weet dat hij bestaat, die iedereen zelfs kent - zelfs een middenklassestudent die een beetje dope rookt, moet die ergens scoren - maar die daarvoor nog nooit aandacht had gekregen."

Het leidde ertoe dat de herkenbare filmposter talloze studentenkamers sierde: Trainspotting werd het uithangbord van een verloren generatie. "Die openingsspeech van Ewan McGregor - kies het leven, kies een fucking grote tv, enzovoort - sloeg aan bij een jeugd die niet dezelfde oude, in hun broek schijtende zakken wilde worden als de vorige generatie", vindt auteur Marnix Peeters, die destijds als popjournalist bij Humo werkte. "Het is misschien geen gigantisch lovenswaardige levenshouding, maar het had wel ballen."

Michelin-restaurants

Blijft de vraag: kan T2 dat succes herhalen? De Britpop is weliswaar weer in maar mist het gevaar van twintig jaar geleden. Leith, het vuile voorstadje van Edinburgh waar de film zich afspeelt, is inmiddels omgebouwd tot de plaats met de hoogste concentratie Michelin-restaurants in Schotland. Daarbij komt nog dat Porno, het Welsh-boek waarop T2 is gebaseerd, geen meesterwerk zoals Trainspotting is.

En toch. "Een vervolg op Trainspotting, dat kan toch niet slecht zijn?", zegt Peeters. De teaser speelt vooral in op herkenning, en dat hoeft niet negatief te zijn. Het betekent evenmin dat T2 vooral inzet op nostalgie en te weinig maatschappelijke relevantie zal bevatten.

Want T2 zal vooral mikken op de generatie die zich twintig jaar geleden herkende in de verloren personages van Welsh, maar die ondertussen vaak wel voor "a job, a career, a fucking big television" heeft gekozen. Benieuwd of Renton, Begbie, Spud en Sick Boy hetzelfde hebben gedaan.