Het leven zoals het wordt: pompen of verzuipen

Is deze hevige regenval uitzonderlijk?

Ja. In Noord-Frankrijk is in zes dagen twee tot drie keer meer regen gevallen dan tijdens een volledige maand. "Zeldzaam. Die hevige regenval en de Seine die overstroomt zijn fenomenen die maar eens in de vijftig tot honderd jaar voorkomen", zegt de Franse meteoroloog Etienne Kapikian daarover tegen Le Monde.

Delen van Frankrijk en Duitsland kregen in 24 uur tijd de gemiddelde regenval van zes weken te slikken. In Nederland werd 100 liter per vierkante meter regenval gemeten en bij ons 60. Op 30 mei viel er in Ukkel 35,7 mm neerslag, meer dan de helft van wat gemiddeld in mei valt, wat eveneens uitzonderlijk is.

Zo'n extreme regenval komt nog voor. In 1910 liep de Seine nog heviger over en in juni zijn er in onze streken wel vaker extreme buien en zelfs hagel. In augustus 1996 en september 1998 viel bij ons dezelfde hoeveelheid water uit de lucht.

"Maar wat dit keer uitzonderlijk is, is dat het zo lang duurt. Dit houdt nu al meer dan een week aan", zegt weerman Frank Deboosere. En de voorspellingen laten zien dat het nog niet meteen voorbij is.

Wat is de meteorologische verklaring?

Een 'omegablokkade'. "Doorgaans komt in de zomer warme, zuiderse lucht uit Frankrijk richting onze contreien, wat vaak uit de hand loopt en zomeronweer met felle buien oplevert bij ons", zegt Jill Peeters.

"Nu zitten we al dagen met een raar, geblokkeerd weerpatroon waarbij die warme lucht uit het zuiden een boogje maakt rond onze regio, waar een lagedrukgebied boven hangt, richting het noorden. Daardoor hebben ze in Zweden, Denemarken en Noorwegen nu prachtig zomerweer. En daardoor komt nu niet via het zuidwesten zoals gewoonlijk maar via het noordoosten, vanuit Duitsland dus, warme vochtige lucht tot hier. Het gebeurt maar zelden dat zo'n blokkade zo lang aanhoudt", aldus nog de weervrouw.

Is dit nu de verstoring van het klimaat?

"Het is waarschijnlijk dat de opwarming meespeelt, maar dat kun je over één weergebeurtenis niet met zekerheid zeggen in zo'n korte tijd. Die analyse neemt minstens anderhalf jaar in beslag", zegt klimatoloog Jean-Pascal van Ypersele (UCL). "Maar de vraag 'Is dit nu de klimaatverandering?' is een beetje naast de kwestie geworden. De klimaatverandering is een feit, we zitten er middenin. Daar is geen enkele discussie meer over en dat proces beïnvloedt hoe dan ook het weer. Wat we zeker zijn, is dat voor iedere graad opwarming, er zo'n 7 procent meer waterdamp in de atmosfeer zit, wat tot vaker heviger regenval leidt."

Enkele dingen vallen alvast erg op. Het is een zeer warm jaar en warmer weer betekent meer vocht in de lucht. "Sinds het begin van de eeuw zijn dit soort hevige, korte hoosbuien, waarbij op korte tijd erg veel regen valt, steeds frequenter geworden in België en in de buurlanden", zegt Deboosere. Naarmate we meer CO2 zijn gaan uitstoten, wordt het duidelijk steeds natter.

"Tussen 1906 en 2006 zijn de winters 26 procent en de lentes 21 procent natter geworden en die evolutie zal zich altijd maar verder zetten", stelt Jill Peeters. "Typisch en voorspeld door het VN-klimaatpanel is dat er vooral veel meer erg hevige regenval is. Hier zullen we meer en meer aan moeten wennen."

Wat Peeters ook opvalt, is het verband met de vertragende straalstroom, de zeer sterke wind die van west naar oost tegen hoge snelheden door de atmosfeer kronkelt en steeds weer nieuwe weerpatronen bepaalt. "Tot nu wijst alle onderzoek erop dat de straalstroom steeds trager gaat omdat de polen sneller opwarmen dan de evenaar. Het is al bewezen dat er een verband is met meer extreme sneeuwval en regenval in de VS. Het verband is nog niet één op één hardgemaakt, maar het is wel heel typisch voor die tragere straalstroom dat we veel langer in een geblokkeerd weerpatroon blijven hangen."

Is dit het 'nieuwe normaal'?

Omdat het CO2-niveau ongezien hoog is en ongezien snel stijgt, is er de komende jaren hoe dan ook meer en meer van dit soort weer te verwachten. Het gaat vaker en harder regenen in de winter en in de zomer neemt de intensiteit van extreme regenbuien toe. Ook hagel en onweer worden heviger en de hagelstenen worden groter.

"Het is pompen of verzuipen, we zullen ons moeten aanpassen", zegt Deboosere. Uit onderzoek blijkt dat Europa tussen nu en 2050 aankijkt tegen twee keer zoveel van dit soort periodes van hevige regenval. Naast de klimaatverstoring op zich is de oorzaak voor steeds meer schade een gebrekkige ruimtelijke orde, zo benadrukt Jeroen Aerts, directeur bij het Instituut voor Milieustudies in Amsterdam. "Te veel mensen leven in risicogebieden. Enkel met langetermijnplanning bij infrastructuurwerken die daar rekening mee houden kunnen we de schade beperken."