Vluchtelingencentra zijn sneller af dan nieuwe deal
Terwijl er in Brussel wordt gepraat over de invulling van het principeakkoord tussen de EU en Turkije om vluchtelingen terug te sturen, is de Turkse opvang al klaar voor gebruik. Want zo nieuw is dat akkoord eigenlijk niet. Zodra er een definitieve deal wordt gesloten, kunnen de eerste vluchtelingen terug naar een van de zeven centra in Turkije die voor een belangrijk deel met Europees geld zijn gebouwd.
"Dit project is samen gefinancierd door de EU en de republiek Turkije", staat er op een groot bord voor het gloednieuwe opvangcentrum in Pehlivankoy. In het kleine slaperige dorp, zo'n 60 kilometer van de grensplaats Edirne, wordt met spanning uitgekeken naar wie straks dat nieuwe centrum zal bevolken.
Voorlopig zit er niet meer dan een eenzame politieagent in het wachtlokaal bij de poort en zijn een aantal werklui bezig met de planten in het perk rond de kinderspeelplaats. De indrukwekkende nieuwbouw, die op het bord een ontvangst- en uitzetcentrum wordt genoemd, heeft plaats voor 750 mensen.
Meer wil of kan de agent niet zeggen. Hij verwijst naar het verantwoordelijke ministerie van Binnenlandse Zaken in Ankara of naar het kantoor van het directoraat-generaal voor migratie in de provinciehoofdstad Kirklareli. Daar blijken de ambtenaren ook al over een nieuw kantoor te beschikken en druk bezig te zijn met voorbereidingen op "de veranderingen die gaan komen".
Het is duidelijk dat ze het hebben over de onderhandelingen in Brussel tussen Turkije en de EU. Maar ze hebben strikte instructies uit Ankara dat ze niet met de media mogen praten "totdat er definitieve beslissingen zijn genomen". Wel willen ze kwijt dat in Edirne een soortgelijk centrum als in Pehlivankoy staat, waar op dit moment zo'n vierhonderd vluchtelingen verblijven. Ze mogen geen details verstrekken, maar duidelijk is dat het voor het grootste deel Syriërs zijn die wachten op een huis in Edirne of een andere plaats in Turkije.
Honderden euro's EU-steun
Op 16 december 2013 sloten eurocommissaris Cecilia Malmström en de toenmalige Turkse minister van Buitenlandse Zaken Ahmet Davutoglu in Ankara een principeakkoord over de vluchtelingenstroom van destijds. Daarbij beloofde Turkije illegale immigranten uit andere landen terug te nemen als ze vanaf Turks grondgebied de EU waren binnengekomen. In ruil daarvoor zouden de Turken het recht krijgen om zonder visum naar de EU te reizen.
Ook werd afgesproken om de onderhandelingen over Turkse toetreding nieuw leven in te blazen. Er werd in een overgangsperiode van drie jaar voorzien, waarin de kwaliteit van de Turkse paspoorten moest worden verbeterd en Turkije de grensbewaking zou verscherpen. In ruil daarvoor werden honderden miljoenen euro's aan EU-steun toegezegd.
De deal die hier nu op tafel ligt, bouwt voort op deze afspraken. Wel zijn de bedragen aan financiële steun fors toegenomen, is de datum voor visumvrij reizen naar voren gehaald en is de EU bereid voor elke teruggestuurde Syrische vluchteling een andere Syriër uit Turkije over te nemen.
Oud-europarlementariër en Turkije-kenner Joost Lagendijk herinnert zich de overeenkomst van december 2013. "Die overeenkomst zou pas in 2017 ingaan en de Turken halen het nu naar voren. Beide partijen willen blijkbaar niet aan die eerdere deal herinnerd worden, want je hoort daar niets meer over. Er is overduidelijk van beide kanten de behoefte om waar nu over onderhandeld wordt, als iets nieuws te presenteren."
De EU begon zelfs al in 2002 gesprekken over een terugnameprocedure voor illegale migranten. De partijen kwamen pas dichter bij elkaar toen de EU het Turkse verzoek om de visumplicht af te schaffen in overweging wilde nemen. In 2012 maakten Turkse media melding van het feit dat er op zeven plaatsen in Turkije centra werden gebouwd die voor 25 procent werden betaald door de Turkse overheid en voor 75 procent werden gefinancierd uit EU-fondsen. Het project komt voort uit het EU-IPA-programma, een fonds voor kandidaatlanden voor de EU.
De zeven opvang- en registratiecentra zijn in principe bestemd voor Syriërs die hun land ontvlucht zijn. In de projectbeschrijvingen van de EU, die openbaar zijn, valt te lezen dat er al in 2007 een bedrag van ruim 47 miljoen euro aan Turkije werd overgemaakt voor het begin van de bouw van zeven opvangcentra, die moeten voldoen aan 'de internationale en EU-standaard' voor de opvang van vluchtelingen.
De centra zijn te vinden in Ankara, Erzurum, Gaziantep, Izmir, Kayseri, Kirklareli-Pehlivankoy en Van-Kurubas.
De EU-leiders waren afgelopen nacht gebrand om een uiteindelijke ontwerptekst te krijgen op de top in Brussel. Al leken de leiders eerder niet al te optimistisch gestemd. Duits bondskanselier Angela Merkel had het over "gecompliceerde en intensieve gesprekken".