Zika in Europa? Perfect mogelijk
Ook Zuid-Europa kan te maken krijgen met een zika-epidemie. De tijgermuggen die in Italië voorkomen, kunnen volgens experts perfect het virus verspreiden. 'Hadden autoriteiten sneller ingegrepen, dan was er vandaag geen probleem.'
De Wereldgezondheidorganisatie (WHO) schakelt inmiddels een versnelling hoger in de strijd tegen zika. "Het virus zal zich over het hele Amerikaanse continent verspreiden", klinkt het onheilspellend, waarna het oprukkende virus het label 'internationale noodsituatie' meekreeg. In Latijns-Amerika loopt het aantal besmettingen snel op, terwijl er sterke vermoedens zijn dat de ziekte bij zwangere vrouwen voor baby's met te kleine schedels (microcefalie) kan zorgen. Finaal wetenschappelijk bewijs is er nog niet, maar inmiddels krijgen vrouwen er massaal de raad hun kinderwens nog even uit te stellen.
Belgen zonder reisplannen naar Zuid- of Midden-Amerika moeten zich voorlopig geen zorgen maken. Al sluiten specialisten niet uit dat zika in de komende maanden ook in Zuid-Europa zal opduiken. "Ik verwacht daar komende zomer een epidemie", zegt Bart Knols, muggenexpert bij het Wageningse onderzoeksbedrijf In2Care.
In Brazilië is het deAedes aegypti-mug die de ziekte verspreidt. Maar de tijgermuggen die in Italië voorkomen, kunnen eigenlijk even goed zika overdragen. Knols: "Mensen die van een reis terugkomen naar Zuid-Europa kunnen dus perfect gestoken worden door een tijgermug. Zij kunnen besmet zijn, waarna een mug hen kan steken en vervolgens andere mensen kan besmetten. Nu is het nog koud, maar binnen enkele maanden zullen er weer een heleboel muggen zijn. Het is een kwestie van tijd."
Ook Marc Coosemans, hoogleraar 'muggen' van het Tropisch Instituut, geeft toe dat Zuid-Europa niet zonder risico is. "Die mogelijkheid bestaat."
Waar beide experts het ook over eens zijn, is dat deze ellende perfect vermeden had kunnen worden. Zo was het al in 2007 dat het zikavirus voor het eerst buiten Afrika en Azië opdook, op het eiland Yap in de Stille Oceaan. "Toen hadden de autoriteiten in actie moeten schieten", zegt Knols. "Op zo'n moment weet je dat je een wereldwijde verspreiding riskeert."
Maar zelfs lang daarvoor hadden slimme overheidsingrepen een verschil kunnen maken. Eind jaren veertig waren de Braziliaanse autoriteitenvast van plan deAedes aegyptiuit te roeien, die naast zika ook dengue, gele koorts en het Chikungunya-virus verspreidt. "Met succes trouwens", zegt Knols. "Tegen 1962 hadden ze 11 miljoen vierkante kilometer schoongeveegd."
Een dalende financiering en een afnemende interesse zou de mug weer vrij spel geven. Vandaag is het, door de toenemende bevolkingsdichtheid en vele reizen die mensen maken, een pak lastiger om het insect uit te roeien. "Hetzelfde kun je trouwens zeggen over de tijgermug in Italië", zegt Knols. "Die exotische soort heeft daar eigenlijk niks verloren. Zoiets moet je meteen aanpakken. Maar dat is dus niet gebeurd, en nu is het zo goed als onmogelijk om dat te doen."
België
In België komt de tijgermug niet voor, maar deAedes koreicuswel. Meer bepaald in Zuid-Limburg. "Gelukkig in heel erg kleine aantallen", zegt Coosemans van het Tropisch Instituut. "Bovendien is die mug weinig agressief tegenover mensen." Toch bewijst het hoe exotische soorten ook hier kunnen opduiken. In de provincie Namen werd ooit de Japanse Aedesmug gesignaleerd. Het zou jaren duren eer de autoriteiten in actie schoten en verdelgingsploegen stuurden. "Een mug die niks veroorzaakt, is geen prioriteit", zegt Coosemans. "Al meer dan tien jaar vraag ik aan onze overheden meer aandacht voor de exoten. Maar het is zoals met de Brusselse tunnels: het is pas als het escaleert dat er wordt ingegrepen."
Pleit de Wereldgezondheidsorganisatie nu voor de ontwikkeling van een medicijn of een vaccin, dan zijn deze twee muggenspecialisten ervan overtuigd dat de insecten aangepakt moeten worden. "Een vaccin ontwikkelen duurt jaren", zegt Knols. "Die muggen uitroeien is veel efficiënter."