Overleven doet pijn aan de ogen

Het is een man, hij heeft geen naam. Alleen een plaats - Noord-Ierland - en een datum: 1969. Wellicht is hij dood nu, de blik van de dakloze was het al toen Don McCullin die vatte. Van glamour geen sprake. Zijn haren naar alle kanten uitwaaierend, maar stokstijf van vuile nachten en een koud bestaan. Doffe ellende in zwart-wit is het.

Toch een beeld dat bleef hangen, hier ook letterlijk in de Eglise des Dominicains. Oude foto's zijn dat dus, uit Vietnam (van McCullin is ook de foto van de Amerikaanse soldaat met glazige blik, het beeld dat iedereen bovenhaalt om de term 'shellshock' te illustreren), uit Noord-Ierland, uit Cyprus, van The Beatles toen ze nog samen waren. McCullin is 78, hij draait lang mee. Maar ook hij was in Syrië, afgelopen december.

Jean-François Leroy, stichter en bezieler van Visa pour l'Image, in een interview met de British Journal of Photography: "We hebben alle grote namen uit de fotojournalistiek getoond, maar Don McCullin miste ik nog. Nu is hij er en hij krijgt die hele Eglise voor hem alleen. Normaal tonen we daar werk van vier fotografen."

McCullin zelf, bescheiden: "Als je zo oud bent als ik ben, is het idee dat iemand nog interesse heeft voor je werk geweldig."

Het woord Syrië valt en Syrië is in Perpignan nooit ver weg. Jérôme Sessini toont zijn 'Streets of Aleppo', Goran Tomasevic toont er zijn beelden van de strijd, Joao Silva en Yuri Kozyrev zijn in Perpignan en World Press Photowinnaar Sebastiano Tomada krijgt in het Palais des Corts een tentoonstelling omdat hij de Visa d'Or wint met 'Life and Death in Aleppo'. Zijn foto van het wenende kind in een hospitaal in de kapotgeschoten Syrische stad, een beeld dat in april de cover van de Syriëspecial van De Morgen sierde en ophef maakte omdat hij onder meer op Facebook werd gecensureerd, is nu al een icoon.

Een overkill van Syrië? De realiteit gewoon. Jean-François Leroy, opnieuw: "Je kan niet geloven hoeveel portfolio's ik binnenkrijg met beelden uit Syrië. Je klikt die open en alles wat ik zie zijn inderdaad foto's die zeggen: 'Ik was in Syrië.' Maar waar? Wanneer? Met wie? Heel vaak ontbreekt een verhaal. Als 'ik was in Syrië' de enige info is, sorry baby, dan is dat niet genoeg."

Kijken en keuren

En zo kijk je rond in Perpignan, diep Zuid-Frans stadje dat Spanje al ademt en waar je in de smalle steegjes mannen en vrouwen met goede reportersschoenen, al dan niet een camera, heel vaak een rood-wit lintje van het festival om de nek, treft. Hier wordt gekeken en gekeurd. Hier tonen fotografen en agentschappen wat ze in de aanbieding hebben. Reeksen uit de actualiteit. Reeksen uit engagement. Reeksen uit pure interesse. Reeksen uit vooruitblik ook: Rafael Fabrés documenteerde hoe de Braziliaanse Unidade de Policia Pacificadora (UPP) in de favela's in Rio een oorlog tegen drugs voert om de stad klaar te stomen voor het WK voetbal van volgend jaar en voor de Olympische Spelen van 2016.

Toch weer oorlog, zoals het leven zelf blijkbaar: je ziet het in Perpignan ver weg in Afghanistan, in Dhaka waar mensen een strijd voeren tegen mensonwaardige werkomstandigheden in de textielfabrieken, je ziet de struggle for life in het Tanzaniaanse Serengeti Park waar National Geographicfotograaf Michael Nichols het verloren gevecht van een zebra tegen de tanden van een leeuw vastlegde. Met deze kanttekening: de leeuw zelf lijkt in Serengeti de strijd te verliezen van de mens. Ook dat is oorlog.

Tik op Google 'oorlog' in, of 'dakloos' of 'ellende', en miljoenen beelden zullen over je scherm rollen. Waarom blijft dan juist dit ene beeld van die Noord-Ierse man of die Amerikaanse soldaat hangen? Het is het oog van de fotograaf. En het moet de magie zijn, die je elke avond in open lucht en op groot scherm op de Place de la République kan zien. De dag heeft het licht dan uitgedaan, in je hoofd hoor je een projector rollen zoals in Cinema Paradiso en je reist mee die gekke wereld in. Alleen mag die magie niet de werkelijkheid verdringen. Fotoreporters riskeren niet alleen hun leven in aartsgevaarlijke gebieden, zelfs voor hen is het een strijd om te overleven. Puur financieel. Jean-François Leroy: "Toen ik 25 jaar geleden met dit festival begon, kende ik een paar honderd fotografen die goed van hun vak konden leven. Nu ken ik er hooguit twintig."

Veel heeft te maken met budgetten ("ze zijn er wel voor paparazzi, maar blijkbaar niet voor reportagefotografie") en met nieuwe technieken. Iedereen heeft een digitale camera. Iedereen heeft een iPhone. En toch: "Het is niet omdat ik een potlood heb, dat ik Victor Hugo of Shakespeare ben. Het is dus niet omdat ik een camera heb, dat ik een fotograaf ben."

Don McCullin

Michael Nichols

Rafael Fabrés

Abir Abdullah

Jérôme sessini