Drama > Import Export

Het grauwe Oosten versus het kille Westen

Grimmige provocatie of pure misantropie? Het zijn twee reacties die altijd terugkeren bij de fictiefilms en het documentaire werk van Ulrich Seidl. In Import Export laat hij via een dubbelportret zowel de menselijke exploitatie, vernedering als onmacht in Oost- en West-Europa zien. Confronterend.

Door Luc Joris

Samen met Michael Haneke is Seidl een van Oostenrijks meest uitdagende hedendaagse cineasten. Maar Seidl wil met zijn cinema vooral wakker schudden en vragen stellen over ons morele waardesysteem.

Het indringende Import Export - minder zwart komisch en grotesk dan voorganger Hundstage, maar zet u toch maar schrap - volgt in strak gecomponeerde beelden parallel de pogingen van twee mensen om aan hun ellendige bestaan te ontsnappen: een verpleegster en alleenstaande moeder uit Oekraïne die naar Wenen trekt om er als poetsvrouw in een bejaardentehuis te gaan werken en een werkloze veiligheidsagent die vanuit Wenen naar Slowakije en Oekraïne reist om er samen met zijn eerder vulgaire schoonvader kauwgombalautomaten te plaatsen in troosteloze sociale woonwijken.

Seidl spaart je in deze genadeloze analyse van de arbeidsimmigratie tussen Oost en West en omgekeerd de ellende niet: troosteloze kamers waarin vrouwen aan webcamseks doen, cités die meer op een publiek stort lijken dan op een sociale woonwijk, demente bejaarden die liggen te vegeteren in een rusthuis omdat men nauwelijks tijd en aandacht voor hen heeft, een zielig hotel waarin een meisje naakt op handen en voeten rondkruipt en blaft als een hond in ruil voor wat geld.

Is Seidl bijgevolg de anti-Capra bij uitstek? Ja en neen. Een sentimenteel populisme en een jubelend optimisme moet je bij hem niet verwachten. Zijn films vergroten de menselijke ellende en wreedheid juist uit, hoe sterk documentair authentiek ze ook zijn opgevat.

Want aan welke kant van de grens je je ook bevindt, zowel in het rijke kille Westen als in het arme grauwe Oost-Europa stuiten Olga (Ekateryna Rak) en Pauli (Paul Hofmann) op vernedering, geweld, menselijke exploitatie en wrede machtsspelletjes. Hun situatie wordt er met andere woorden niet beter op. Maar het is toch opvallend dat men in het geval van Seidls jongste film ook is gaan spreken in termen van een grondbrekend humanisme. Zijn kijk op de bourgeoisie is kil, soms spottend en bijtend scherp en Seidl spaart de paria's uit de laagste sociale klasse niet die hij met zijn koel registrerende camera volgt. Maar ondanks alles verliezen de gevoelige Olga en zelfs de agressieve driftkikker Pauli - zo uit op succes - nooit hun waardigheid. Net als cineasten als de vroege Herzog of Buñuel wil provocateur Seidl de toeschouwer niet behagen maar schokken om ons bewustzijn ten opzichte van de krankzinnigheid van onze tijd en haar absurde extremen te veranderen.

In verschillende Vlaamse steden vindt tussen 12 en 16 maart het documentair FilmPlatform ZONE plaats. Centrale gast dit jaar is Ulrich Seidl. Beslist een aanrader.

Regie Ulrich Seidl Vertolking Ekateryna Rak, Paul Hofmann, Michael Thomas, Maria Hofstätter, Georg Friedrich, Natalya Baranova Land Oostenrijk Speelduur 135 minuten Voor liefhebbers van confronterende cinema waarin de kapitalistische westerse maatschappij een harde spiegel voorgehouden wordt Te mijden door wie niet tegen een donker en hyperrealistisch bad van menselijke ellende en provocatie kan