DE GRAUWE & SCHOORS

In de nasleep van de eindeloos aanslepende bankencrisis is de verleiding groot om luidkeels te eisen dat ons spaargeld 100 procent gegarandeerd veilig moet zijn. Want dat wil toch iedereen? Net als we een auto willen die nooit botst, een keuken waarin je kan koken zonder je te verbranden en een huis dat nooit vuur vat. Ik kan ze leveren: het zijn een auto zonder wielen, de speelkeuken van je nageslacht, een bunker die is overgebleven na de Tweede Wereldoorlog en een bank waar u nooit uw geld kan afhalen.

Menselijke activiteit zonder risico bestaat niet. Hetzelfde geldt voor ons banksysteem. De enige echte functie van banken is risico te nemen. Onze banken nemen uw spaargeld aan. U kunt dat geld op elk moment gebruiken om te betalen en u kunt het ook steeds afhalen. Maar toch slaagt diezelfde bank erin dat geld uit te lenen aan bedrijven, overheden en gezinnen die dat dikwijls maar jaren later moeten terugbetalen. U hebt de vrije beschikking over uw spaargeld en toch moeten gezinnen, bedrijven en overheden niet plots sneller terugbetalen als u beslist uw spaargeld af te halen. Dat heet risico. Het is een risico dat u zelf niet zou willen of kunnen nemen met uw spaargeld. Een risico dat nodig is om investeringen van gezinnen, bedrijven en overheden mogelijk te maken en de economie zuurstof te geven.

Daarnaast nemen banken ook andere risico's over van bedrijven. Een Europees bedrijf dat kosten maakt in euro's en een grote buitenlandse bestelling krijgt in dollars heeft schrik voor een waardedaling van de dollar, want dat kan het einde van het bedrijf betekenen. Een metaalverwerkend bedrijf dat een gigantisch bouwproject binnenhaalt, dekt zich in tegen een plotse stijging van de staalprijs. Grote bedrijven dekken zich tegen deze risico's in door zelf te handelen in complexe financiële producten. Dat heet trading. Kleine en middelgrote bedrijven kloppen hiervoor aan bij hun bank. Die kmo's kunnen zo zaken ondernemen die anders slechts voor grote bedrijven weggelegd zouden zijn, maar de banken eindigen wel met een deel van het resterende risico. En zo hoort het.

Een wereld zonder risico is een wereld zonder mobiliteit, zonder warm eten, zonder gezellige huizen en zonder banken. In die wereld eten wij koud voedsel in een betonnen bunker die we eerst bij elkaar moeten sparen, want hypotheken bestaan niet. Kortom, een wereld zonder risico is een leugen. Daarom willen we mensen niet op de mouw spelden dat auto's nooit botsen, huizen nooit branden of spaargeld 100 procent veilig kan zijn. Want dan zouden we roekeloos rijden, thuis met vuur spelen en ons spaargeld beleggen bij elke idioot met een banklicentie die de hoogste rente belooft. Wij hebben dat al eens geprobeerd en het werd niet echt een succes. Het is dan ook geen verrassing dat onderzoek uitwijst dat een te gulle depositogarantie de kans op een bankencrisis verhoogt, zeker als de regelgeving en supervisie slap uitvallen.

Wat we wel willen, zijn regels om het aantal ongelukken te beperken en voorzieningen om de schade te beperken als het toch fout loopt. Niet racen vlak bij scholen, je hoofd niet in de pot steken bij het koken en 's nachts geen kaarsen laten branden, zijn gedragsregels die het risico beperken. Stevige bumpers en kreukelzones in je auto en rookdetectors in je huis zijn voorzieningen die de schade beperken als het toch misloopt.

In de banksector is het niet anders. Wij hebben dus vooreerst duidelijke en afdwingbare regels nodig die het risico beperken, zonder de fout te maken alle risico's te verbieden. We moeten daarom tradingactiviteiten flink beperken, maar zeker niet volledig verbieden. Brokkenpiloten die hun bank richting bankroet hebben gestuurd, moeten we weghouden van de bankenknoppen wegens bewezen incompetentie.

Helaas zien we heel wat bonusverslaafde brokkenpiloten toch weer in de bankencockpit plaatsnemen. Hier heeft de wereldwijde banksector te weinig lessen getrokken. Daarnaast willen we de schade voor spaarders beperken in geval van een ongeluk. Dat kan eenvoudig door de ruwe kapitalisatie van de banken te verhogen zodat ze niet omkukelen bij de eerste de beste hobbel in de weg. Zwitserland en het Verenigd Koninkrijk tonen hoe dat moet. Wat belet ons dit goede voorbeeld te volgen?