IJsland zien en sterven
Marjolijn Hof trok naar het door sneeuwstormen geteisterde IJsland. Ze kwam terug met een subtiele, geïnspireerde en gelaagde roman over waardig sterven.
Opi Kas is bijna op. Opi Kas, dat is de overgrootvader van Twan, hoofdpersonage en ik-verteller. Samen met zijn tweelingzus Linde, mama en oma gaat hij Opi Kas ophalen in het verre IJsland. Want Twans moeder en grootmoeder willen niet dat Opi Kas er in zijn eentje zou verkommeren, en doodgaan. Alleen denkt Kas daar heel anders over. Hij wil sterven zoals hij geleefd heeft, en heeft een ontsnappingsplan bedacht. Een plan waarvoor hij Twans hulp inroept.
De ironie wil dat Twan zweert bij Het Grote Survival Handboek, het enige boek dat hij heeft meegenomen op deze korte reis. Daarin ontdekt hij de regels van drie: belangrijke beslissingen neem je binnen de drie seconden, je hersenen kunnen drie minuten zonder zuurstof, een mens kan drie dagen overleven zonder water en drie weken zonder voedsel. Maar bij dit zware dilemma - solidair zijn met Opi of toch het meer 'redelijke' plan van de anderen volgen - helpt dat soort regels geen zier. Twan ondervindt dat je soms je eigen 'regels' moet leren maken.
De mooiste passages in dit gevoelige verhaal zijn de momenten die Opi, Twan en zus Linde samen doorbrengen in een boot die nu dienstdoet als haringmuseum. De kinderen leren er de stokoude en eigengereide man beter kennen, hij vertelt hen over zijn vrije en avontuurlijke bestaan als visser. Gaandeweg krijgen ze meer begrip voor Opi's ultieme wens ("wat ik eigenlijk wil vertellen is dit: dat een mens graag doodgaat zoals hij geleefd heeft").
Maar De regels van drie gaat over zoveel meer dan het recht op waardig afscheid nemen: over de onderhuidse, vaak onuitgesproken spanningen tussen mensen (volwassenen én kinderen), over complexe, tegenstrijdige gevoelens, over onverbiddelijk oud worden, over loslaten en toch betrokken zijn.
Realiteit en magie
Wat daarin misschien het meest bewondering afdwingt, is dat Hof daar geen grote woorden voor nodig heeft: als een Zwitsers horlogemaker, zo zorgvuldig lijkt ze haar schijnbaar simpele zinnen te componeren. Er staat geen woord te veel. Bovendien kan ze authentieke dialogen schrijven, slaagt ze erin om het gure IJslandse bestaan te typeren en vindt ze ook die mooie, soms speelse mix tussen realiteit en magie waar jonge tieners een monopolie op lijken te hebben.
Twee minpuntjes toch: het net iets te bruuske slot, en de lelijke cover. Maar dat zijn details. De regels van drie is ongemeen sterke en relevante literatuur, ver over leeftijdsgrenzen heen.
Marjolijn Hof, De regels van drie, Querido, 144 p., 13,95 euro, 9+.