Coalitie twist over bewapening rebellen
Er woedt binnen de anti-Kadhaficoalitie een hevig debat over de vraag of de Libische rebellen bewapend mogen worden. Zelfs in de VS, dat het voorstel opperde, zijn de opinies verdeeld.
door maarten rabaey
Het idee van de Verenigde Staten om te onderzoeken of de Libische opstandelingen bewapend kunnen worden, krijgt veel tegenwind. In het buitenland vinden Frankrijk en Groot-Brittannië dat het voorstel onderzoek verdient, maar verschillende andere betrokkenen, waaronder zelfs NAVO-secretaris-generaal Anders Fogh Rasmussen, hebben het idee verworpen. “We treden op om de bevolking te beschermen”, zei Rasmussen aan het Britse Sky News, “niet om haar te bewapenen.” De NAVO neemt het operationele commando van de aanvallen op Libië over van de Verenigde Staten.
Ook Belgisch minister van Buitenlandse Zaken Steven Vanackere (CD&V) verzet zich tegen wapenleveringen. In het VRT-radioprogramma De ochtend zei hij dat het “niet de bedoeling is militair geweld te gebruiken tot Kadhafi de macht afstaat”. Met militaire middelen een nieuw regime aan de macht helpen is voor Vanackere een stap te ver. “Dat zou ons de steun van de Arabische wereld kosten.”
Er stellen zich bovendien grote legitimiteitsvragen, zelfs als de VS de wapens via derden, zoals Saoedi-Arabië, zouden leveren. “Legaal zouden wapenleveringen aan de opstandelingen erg moeilijk te onderbouwen zijn”, zegt wapentransferexpert Pieter Wezeman van het Zweedse vredesonderzoeksinstituut SIPRI aan De Morgen. “VS-minister van Buitenlandse zaken Hillary Clinton meent dat een maas in VN-resolutie 1973 het geldende wapenembargo tegen Libië kan omzeilen, maar dat is legaal een zwak argument. Het dreigt bovendien de brede politieke steun voor de resolutie in de Veiligheidsraad en daarbuiten te verliezen. Met name China en Rusland zouden zich geschoffeerd voelen.” Omdat beiden permanente Veiligheidsraadleden met vetorecht zijn, zouden toekomstige VN-resoluties over Libië gehypothekeerd kunnen worden.
Zelfs binnen de Amerikaanse regering zorgt de bewapeningsoptie voor verhitte debatten in de wandelgangen van het Witte Huis, het State Department en het Pentagon, meldt The New York Times. Niet zozeer het principe van mogelijke wapenleveringen wordt betwist, wel de vraag aan wie ze zouden worden geleverd. Er bestaat immers nog grote onduidelijkheid over de samenstelling van de rebellenbeweging.
Islamistische rebellen
Sommigen vrezen dat de wapens in handen van islamistische extremisten kunnen vallen. Dinsdag waarschuwde NAVO-opperbevelhebber James Stavridis nog in de Senaat dat er zich onder de rebellen “sprankjes” van potentiële Al Qaida- en Hezbollahleden bevinden. Oostelijk Libië was eind jaren negentig nog het centrum van islamistische protesten, en het is bekend dat er vandaaruit extremisten vertrokken om in Irak en Afghanistan tegen de VS te gaan vechten.
Bruce Riedel, voormalig CIA-analyst en nu werkzaam voor het Brookings Institution, meent dat sommige van deze militanten mogelijk terugkeerden naar Libië om tegen Kadhafi te vechten. “De vraag die we niet kunnen beantwoorden is: vormen ze twee procent van de oppositie? Twintig procent? Of tachtig procent?”
VS-defensieminister Robert Gates kan alvast historische parallellen trekken. Hij heeft ervaring met de gevolgen van rebellenbewapening. Eind jaren tachtig was hij als CIA-official betrokken bij wapenleveringen aan islamistische fundamentalisten die in Afghanistan de Sovjets hielpen bestrijden. Een directe betrokkene, Osama bin Laden, keerde zich later als Al Qaidaleider tegen de VS. Anderen vervoegden de taliban in het huidig conflict.
Nog andere VS-regeringsfunctionarissen argumenteren volgens The New York Times dat wapenleveringen de VS in een nieuw grondconflict kunnen aanzuigen, omdat de levering van geavanceerde wapens ook opleiding vereist.
Pieter Wezeman beaamt. “Wapens leveren betekent ook instructeurs het terrein op sturen. Er moet dan opleiding worden gegeven en er is toezicht nodig opdat geavanceerde wapens niet in handen van extremisten zouden vallen.”